Η έκθεση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος καθηγητή κ. Γιώργου Προβόπουλου που δόθηκε στη δημοσιότητα προχθές (16/2) κάνει βαρυσήμαντες διαπιστώσεις για την ελληνική οικονομία. Παίρνοντας σαφείς αποστάσεις από την ακολουθούμενη κυβερνητική πολιτική και το περιώνυμο «Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (με του οποίου τις προβλέψεις και τους στόχους διαφωνεί), ο κ. Προβόπουλος μίλησε για χρόνιο και διαρθρωτικό πρόβλημα της Ελληνικής οικονομίας τονίζοντας ότι «το δημόσιο χρέος, το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και το έλλειμμα του ισοζυγίου πληρωμών, το μεγαλύτερο μακράν στην Ε.Ε., είναι οι δύο μεγάλες χρόνιες ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας». Ο κ. Προβόπουλος μίλησε για «ένα πολυετές σχέδιο, το οποίο θα περιλαμβάνει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που δεν υλοποιήθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια, με άμεση προτεραιότητα τη δημοσιονομική εξυγίανση». Σαν τέτοιες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στον δημοσιονομικό τομέα προτείνει τον περιορισμό στις μισθολογικές αυξήσεις του Δημοσίου, δραστική περιστολή της σπατάλης και συγκράτηση των δημόσιων δαπανών, και αναδιάρθρωσή τους ώστε να αποδίδουν περισσότερο, και σύλληψη της φοροδιαφυγής. Πέραν των δημοσίων οικονομικών, ο διοικητής της ΤτΕ προτείνει νέα μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, αυξήσεις λιτότητας και στον ιδιωτικό τομέα, και τέλος απελευθέρωση της αγοράς εργασίας και όλων των αγορών προϊόντων, υπηρεσιών και παραγωγικών συντελεστών.
H δαμόκλειος σπάθη των αγορών επικρέμαται πάνω από την χώρα μας πολύ πρίν από την επιτήρηση της Κομισιόν, κατά τον κ. Προβόπουλο. Ο αγορές έχουν ήδη αρχίσει να ανεβάζουν τα επιτόκια δανεισμού 2 και 3 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τα ισχύοντα στην υπόλοιπη ευρωζώνη, αυξάνοντας το κόστος δανεισμού με αρνητικές συνέπειες για όλη την οικονομία. Παράλληλα, η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας υποβαθμίζεται από τους διεθνείς οίκους. Όλα αυτά γίνονται, μπορούμε να συμπληρώσουμε, γιατί δεν μπορεί μία χώρα να δανείζεται επ’ άπειρον πέραν κάποιων ορίων, και να ζεί πάνω από τα εισοδήματά της με δανεικά. Κοινή λογική δηλαδή, η οποία καμμιά φορά χάνεται μέσα στον ορυμαγδό των αναλύσεων (και από τους ειδικούς). Η προσαρμογή θα γίνει, είτε από την Κομισιόν και το ΔΝΤ, είτε από τις αγορές, φαίνεται να λέει η έκθεση.
Αυτά είναι τα κακά νέα (όπως λένε οι Αγγλοσάξονες). Τα καλά νέα είναι ότι οι διαπιστώσεις αυτές έχουν αρχίσει να γίνονται κοινός τόπος πλέον από μία αυξανόμενη μερίδα της πολιτικής ηγεσίας και διανόησης της χώρας. Π.χ., ο Ευάγγελος Βενιζέλος έκανε ανάλογες επισημάνσεις στην συνέντευξή του στο Βήμα της περασμένης Κυριακής, μιλώντας για εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Στο πρόσφατο βιβλίο του, ο Αλέκος Παπαδόπουλος φαίνεται (από δημοσιεύματα εφημερίδων και συνεντεύξεις) ότι λέει ανάλογα πράγματα. Ας επιτραπεί η επισήμανση ότι και ο γράφων έχει κατά τους τελευταίους 6 μήνες γράψει εκτεταμένα ανάλογες απόψεις σε αυτήν την ιστοσελίδα, με πιό πρόσφατη και «κωδικοποιημένη» την καταχώρηση της 8/2 (για «το νέο κοινωνικό συμβόλαιο»).
Παρενθετικά, είναι κάπως απογοητευτικό το ότι ο Συνασπισμός (αφήνουμε το ΚΚΕ έξω από την συζήτηση) βιάστηκε να χαρακτηρίσει δια στόματος Π. Λαφαζάνη τις προτάσεις αυτές ως νεοφιλελεύθερες και μονεταριστικές. Είχα πάντα μία απορία που, όσο πάει ο καιρός και ακούω τις απόψεις της αριστεράς και μιλάω με ανθρώπους της, εντείνεται: Πιστεύει η αριστερά πως η καθυστέρηση, η περιθωριοποίηση και ο οικονομικός μαρασμός της χώρας – διότι περί αυτού μιλάμε – είναι προς όφελος του συλλογικού, λαϊκού συμφέροντος; Κατά την άποψη του γράφοντος, ο οικονομικός μαρασμός θα εντείνει τις ανισότητες και θα απειλήσει την κοινωνική συνοχή. Και όχι μόνο αυτό, αλλά τα (υπαρκτά) προβλήματα θα χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογία για την επιβολή αντιλαϊκών πολιτικών – δηλαδή μονομερών θυσιών. Μία μικρή γεύση από αυτό παίρνει κανείς από την πρόταση του κ. Προβόπουλου (και της Κομισιόν χτές) για απελευθέρωση της αγοράς εργασίας. Η μονοπωλιακή υφή πολλών αγορών στην Ελλάδα είναι γνωστή και πρέπει να καταπολεμηθεί. Αλλά στην παρούσα φάση της κρίσης, όπου τα σπασμένα τα πληρώνουν πρώτοι οι εργαζόμενοι με τα λιγότερα εργασιακά δικαιώματα, προέχει να προστατευθούν αυτά τα δικαιώματα, όχι να υπονομευθούν επιπλέον.
Ανάμεσα στους οικονομολόγους συναδέλφους, η Ελίζα Παπαδάκη σε άρθρο της στα ΝΕΑ της 18/2 (με τίτλο «Η πολιτική μετάφραση», από όπου και ο τίτλος του παρόντος σημειώματος) συνολικά αποδέχεται τις επισημάνσεις του διοικητή της ΤτΕ. Και καταλήγει διατυπώνοντας το κρίσιμο πλέον ερώτημα «πώς μια τέτοια λογική (Σημ.: οι προτάσεις Προβόπουλου) μεταφράζεται σε πολιτικές με κοινωνική αποδοχή». Εδώ νομίζω πως το πράγμα φεύγει από τα χέρια των οικονομολόγων. Η απάντηση πρέπει να δοθεί με πολιτικούς όρους, όχι με «σειρά μέτρων» τεχνοκρατικά εμπνευσμένων. Τέτοια μέτρα μόνον αντιδράσεις θα ξεσηκώσουν.
Η απάντηση στο πώς τέτοιες προτάσεις θα τύχουν της αποδοχής της κοινωνίας, είναι, μπορεί να είναι, μόνο μία. Η πολιτική ηγεσία αναλύει με σαφήνεια την κατάσταση στην κοινωνία και την καλεί να συστρατευτεί σε συλλογική προσπάθεια ανάταξης στην βάση ενός κοινωνικού συμβολαίου (δες επόμενη καταχώρηση). Οι βασικοί άξονες αυτού του συμβολαίου θα είναι το εθνικό σχέδιο (κατά τον Ε. Βενιζέλο – ή αλλιώς «συνολική πρόταση»), με κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό θα επιμερίζει την προσπάθεια και τα οφέλη σε όλους, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι αντιδράσεις. «Κινητοποιούμενη σε βάθος» (όπως λέω και αλλού), η ελληνική κοινωνία συμμετέχει στην κοινή, συλλογική προσπάθεια με κοινωνική δικαιοσύνη.Απαιτείται επίσης η μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση («πλατιά συμμαχία» το λέγανε κάποτε) ανάμεσα στις ευρύτερες δυνατές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις, υπό την αυτοδύναμη ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, χωρίς υστεροβουλίες. Και τέλος, αλλά ίσως πλέον κρίσιμη συνθήκη, είναι η αναβάθμιση της εμπιστοσύνης της κοινωνίας απέναντι στην πολιτική ηγεσία. Αυτή προκύπτει με επώδυνη διαδικασία από μεριάς της πολιτικής, ανάλογη των θυσιών που αναλαμβάνει να σηκώσει η υπόλοιπη κοινωνία. Η όλη δε διαδικασία απαιτεί θάρρος και ειλικρίνεια, αλλά και μακρόπνοη ιδεολογική και προγραμματική επεξεργασία.
Κοινωνική δυσαρέσκεια ασφαλώς και υπάρχει, εντείνεται όμως από την έλλειψη αξιόπιστης προοπτικής διεξόδου. Για να προσφέρουμε καλές υπηρεσίες στον τόπο καλούμαστε να αναζητήσουμε, να εξειδικεύσουμε και να τονίσουμε τις λύσεις, όχι μόνο τα προβλήματα. Και εδώ βέβαια βρίσκεται η δυσκολία, η δυσκολία του να κρατηθεί ο μέσος δρόμος. Γιατί είναι εύκολο βέβαια να διαμαρτύρεσαι, ακόμα και δικαιολογημένα. (Και, αν γίνουμε και κυνικοί, μπορούμε να πούμε ότι η πολλή έκφραση διαμαρτυρίας καταλήγει να γίνει εμπόριο της απελπισίας.) Είναι επίσης εύκολο να μοιράζεις υποσχέσεις χωρίς αντίκρυσμα για την έξοδο από την κρίση. Είναι επίσης εύκολο, όπως και θα γίνει αν δεν προσέξουμε, τα σπασμένα της κρίσης να τα πληρώσουν μονομερώς αυτοί που πληρώνουν πάντα. Ο «δύσκολος και ανεκτίμητος» (κατά τον ποιητή) δρόμος είναι να δούμε κατάματα την αλήθεια, και να οργανώσουμε την προσπάθεια ανασυγκρότησης με κοινωνικά δίκαιο τρόπο.
Μια αναβαθμισμένη πολιτική ηγεσία καλείται να ηγηθεί της συλλογικής προσπάθειας στην βάση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και εθνικού σχεδίου για την βιώσιμη ανάπτυξη και για την εγγύηση της ευημερίας μακροπρόθεσμα, αλλά και για την συνολική κοινωνική και πολιτιστική ανάταξη της χώρας.
Friday 20 February 2009
Sunday 8 February 2009
Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο
Στις 2 Φεβρουαρίου 09, δημοσιεύτηκαν σε διπλανές στήλες στον Βρετανικό Guardian δύο κατά την γνώμη μου πολύ ενδιαφέροντα άρθρα.* Στο ένα, ο γνωστός μεγαλο-δημοσιογράφος Max Hastings (Μαξ Χαίηστινγκς) εξέφρασε την άποψη πως η παρούσα κρίση σηματοδοτεί την απαρχή ισχνών αγελάδων για την Βρετανία. Το κράτος και η κοινωνία της, λέει ο αρθρογράφος, δεν θα μπορέσουν πλέον να στηρίξουν το καταναλωτικό μοντέλο και το κράτος πρόνοιας που θεωρείται δεδομένο ως τώρα. Και αυτό διότι οι απαραίτητες προσαρμογές που πρέπει να γίνουν για να διορθωθούν τα πάσης φύσεως ελλείμματα, και να βελτιωθούν η ανταγωνιστικότητα και παραγωγικότητα στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον δεν αφήνουν τέτοια περιθώρια. Η ευημερία όπως την ξέρουμε μέχρι σήμερα τελειώνει, διατείνεται ο Hastings, και οι απαραίτητες θυσίες θα είναι επώδυνες. Συντηρητικών κατά βάση πεποιθήσεων (αν και όχι τυποποιημένος δεξιός), ο Hastings προτείνει μείωση διαφόρων «περιφερειακών» κοινωνικών παροχών, και μείωση των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων, προκειμένου το κράτος να υποστηρίξει κάποιες βασικές λειτουργίες όπως δημόσιες υπηρεσίες, υποδομές, και κοινωνική μέριμνα. Σε διπλανή στήλη, αλλά σε άλλο μήκος κύματος, ο αρχισυντάκτης για τα οικονομικά του Guardian Larry Elliott (Λάρυ Έλιοτ), αφού αναφέρει σε ρεπορτάζ από το Νταβός ότι η παρούσα δυσχερής συγκυρία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο απ’ όσο νομίζαμε, θεωρεί ότι η ικανότητα των πάσης φύσεως οικονομικών ελίτ να διαχειριστούν την κρίση είναι μειωμένη λόγω της μειωμένης εμπιστοσύνης που αυτές απολαμβάνουν από την κοινωνία. Και αυτό γιατί έως τώρα, οι ελίτ αυτές στήριξαν ένα αντιλαϊκό οικονομικό μοντέλο βασισμένο στην (προϊούσα) ανισοκατανομή του εισοδήματος, την επιχειρηματική απληστία, και την έλλειψη κανόνων. Για να διαχειριστεί η πολιτική και οικονομική ηγεσία την κρίση, καταλήγει ο Elliott, χρειάζεται να αναστραφεί η γενικότερη αντιλαϊκή υφή των ακολουθούμενων οικονομικών πολιτικών και να αναδιανεμηθεί ο πλούτος και η οικονομική δύναμη.
Τα άρθρα αυτά σε μεγάλο βαθμό (και αλληλοσυμπληρωνόμενα) εκφράζουν κάποιες θέσεις που και εγώ έχω κατά καιρούς διατυπώσει σε αυτήν εδώ την ιστοσελίδα. (Ας σημειωθεί παρεμπιπτόντως, ότι παρά τις διαφορές τους, η Βρετανική και Ελληνική εμπειρία παρουσιάζουν και πολλά κοινά σημεία.) [Σημείωση 14/2/09: Οι απόψεις αυτές εντάσσονται στον γενικότερο προβληματισμό που επικρατεί στους κόλπους της ευρύτερης αριστεράς για το νέο τοπίο που διαμορφώνεται με και μετά την κρίση, βλ. π.χ. και σημερινή συνέντευξη στα ΝΕΑ του θεωρητικού του «τρίτου δρόμου» Anthony Giddens (Άντονυ Γκίντενς).] Ευκαιρία λοιπόν να επαναλάβω και κωδικοποιήσω κάποιες απόψεις μου. Για περισσότερες λεπτομέρειες, ο/η αναγνώστης/τρια μπορεί να ανατρέξει σε άλλες καταχωρήσεις.**
1. Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΙΧΝΕΙ ΝΑ «ΜΕΝΕΙ» ΑΠΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ειδικά (όπως φαίνεται) μετά την είσοδο στην ευρωζώνη και την διεύρυνση της Ευρώπης ανατολικά. Ελλείμματα και υπερχρέωση (κράτους και ιδιωτών), καθηλωμένα εισοδήματα με άνοδο της ακρίβειας, αλλά και επιδεικτικός καταναλωτισμός από μερίδα της κοινωνίας, αύξηση της ανισοκατανομής του εισοδήματος, η απόγνωση της γενιάς των 700 ευρώ (και αν), είναι (κατά την άποψη του γράφοντος) διαφορετικές όψεις του ιδίου φαινομένου. Μπορούμε σχηματικά να πούμε ότι η Ελλάδα έχει περάσει στο μετα-βιομηχανικό στάδιο κατευθείαν ίσως από το προ-βιομηχανικό. (Στο ίδιο στάδιο βρίσκεται βέβαια και η Βρετανία, που όμως, και σε αντίθεση με την Ελλάδα, υπήρξε το λίκνο της βιομηχανικής επανάστασης.) Αλλά και στις δύο χώρες, τα φαινόμενα αυτά υποδηλώνουν δυσκολίες προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Η παρούσα κρίση, αν δεν είναι απ’ευθείας αποτέλεσμα αυτών των αδυναμιών, σίγουρα πάντως δυσχεραίνεται από αυτές, τις φέρνει στην επιφάνεια και κάνει την αντιμετώπισή τους επιτακτική σε βάθος χρόνου. Αρχίζει να γίνεται φανερό πως η συλλογική ευημερία βαθμιαία απειλείται με ορίζοντα πολύ πέρα από αυτόν της τωρινής κρίσης.
2. Η ΛΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, Η ΣΥΜΦΩΝΗ ΜΕ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΑΔΥΝΑΜΙΩΝ. Η αδράνεια και θα είναι επιζήμια για το συνολικό επίπεδο ευημερίας, αλλά και θα αυξήσει τις ανισότητες, προκαλώντας κοινωνική ένταση και συγκρούσεις. Από την παράλυση και τον κακοφορμισμό των ανεπίλυτων προβλημάτων θα οφεληθούν ίσως λίγοι, αλλά θα βλαφτούν σίγουρα οι πολλοί.
3. ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΟ ΕΠΩΜΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΣΟΚ, ηγετική και διαφωτιστική δύναμη στην ελληνική κοινωνία, που υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου αναλαμβάνει σύντομα το έργο της ανασυγκρότησης της χώρας, ύστερα απο πενταετή θητεία σκανδάλων, αντιλαϊκών πολιτικών και ακυβερνησίας της ΝΔ.
4. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΥΝΟΨΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΦΡΑΣΕΙΣ: Πρώτον, στο οικονομικό πεδίο, δραστική αναβάθμιση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για την ανύψωση του επιπέδου διαβίωσης για όλους – ο,τιδήποτε άλλο ευνοεί κάποιους εις βάρος κάποιων άλλων. Δεύτερον, στο κοινωνικό πεδίο, σε βάθος κινητοποίηση της κοινωνίας στην βάση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Υπό την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, η κοινωνία καλείται να πάρει την τύχη της στα χέρια της μέσα από συλλογική προσπάθεια, αφήνοντας πίσω την αδιέξοδη διαμαρτυρία. Η στρατηγική αυτή περιγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες πιό κάτω.
5. Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΑΠΟ την έμφαση στην εξωστρεφή ανάπτυξη, την γνώση και καινοτομία, την ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών, την υψηλή τεχνολογία, την πράσινη οικονομία, τις υψηλού επιπέδου δημόσιες υπηρεσίες, την σύγχρονη υποδομή.
6. ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΗΔΕΝΙΚΟΥ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΟΣ, δηλ. τον αδιέξοδο ανταγωνισμό μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Η προσπάθεια και οι πόροι αποσκοπούν και ξοδεύονται για την αύξηση της πίτας και όχι για το μοίρασμά της. Ασφαλώς αναδιανομή θα υπάρξει, αλλά θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μη υπονομεύει την συλλογική προσπάθεια.
7. ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕΝΟ ΕΩΣ ΤΩΡΑ. Περισσότερες θυσίες (από όλους), λιγότερος καταναλωτισμός, έμφαση στην παραγωγή (και όχι την κατανάλωση), έμφαση επίσης στον μακρόπνοο προγραμματισμό. Στον δημόσιο τομέα, απαιτείται νοικοκύρεμα των δημοσίων οικονομικών, φορολογική δικαιοσύνη, δραστικός περιορισμός της σπατάλης, τέλος στην πολιτική του «δώστα όλα».
8. ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΟΛΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ είναι η αναβαθμισμένη παιδεία, η σύγχρονη δημόσια διοίκηση, η δημοκρατική και ανοιχτή κοινωνία, η χρηστή και καταστατική διοίκηση βασισμένη σε αρχές σε όλα τα επίπεδα.
9. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ, Ο ΣΤΟΧΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ, που βρίσκεται αυτές τις μέρες στο επίκεντο του ενδιαφέροντος, είναι να αναβαθμισθεί ριζικά, να εξελιχθεί ποιοτικά, και να γίνει οικολογικά ευαίσθητη, προσανατολισμένη στις νέες ανάγκες και δυνατότητες των αγορών, με ενεργή συμμετοχή των αγροτών στην διαχείριση/διακίνηση του προϊόντος και πέρα από το χωράφι. Χρειάζεται η πολύπλευρη στήριξη απο την πολιτεία (τεχνικο-οικονομική ανάλυση, μάρκετινγκ, στήριξη με χαμηλότοκα, μακροπρόθεσμα δάνεια για αναδιάρθρωση καλλιεργειών στην βάση ενδελεχούς μελέτης). Αυτή είναι μόνη στρατηγική για την απαλλαγή από τα μπλόκα της (δικαιολογημένης) απελπισίας, από την σύγκρουση δίχως μέλλον.
10. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΘΟΔΗΓΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΩΣΤΕ ΕΚ ΤΩΝ ΕΝΟΝΤΩΝ να προστατέψει το περιβάλλον, να παλέψει την διαφθορά και την πελατειακή συγκρότηση στις τάξεις της, να επιβάλει την αναβάθμιση του επιπέδου της δημόσιας ζωής, να δεχτεί την πολυ-πολιτισμικότητα, να μειώσει τα τροχαία, να αναδείξει τους αξιότερους να ηγηθούν προς όφελος όλων.
11. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΑΥΤΕΣ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΩΔΥΝΕΣ. Για να πετύχουν απαιτείται σε βάθος κινητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, στην βάση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, όπως αναφέρθηκε. Τρεις είναι οι άξονες αυτού του κοινωνικού συμβολαίου:
- ΠΝΕΥΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, η συμμετοχή όλων αναλογικά στις θυσίες, αλλά και στους καρπούς και τα οφέλη από την προσπάθεια. Ειδικότερα, ένας ρεαλιστικός στόχος είναι η αναχαίτιση της τάσης για αύξηση της ανισοκατανομής του εισοδήματος. Ενδεικτικά, επειδή τα δημόσια οικονομικά δεν αφήνουν περιθώρια, η Πολιτεία μπορεί να δώσει μία ήπια και στοχευμένη ενίσχυση στο πιό αδύνατο 20% του κοινωνικού σώματος, πρέπει να αφήσει ένα περίπου μεσαίο 50% όπως έχει, και να απαιτήσει περισσότερη φορολογική προσφορά από το εισοδηματικά ανώτερο 30%.
- ΕΥΡΕΙΕΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΕΙΣ. Χωρίς προκαταλήψεις ούτε καιροσκοπισμό, το ΠΑΣΟΚ οφείλει να αναζητήσει ανάμεσα στην υπόλοιπη πολιτική ηγεσία και την ελληνική κοινωνία τις ευρύτερες δυνατές δυνάμεις που, υπό την αυτοδύναμη ηγεσία του, είναι διατεθειμένες και μπορούν να συνεισφέρουν στην συλλογική προσπάθεια.
- ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, έτσι ώστε όλοι να γνωρίζουν ότι καλούνται να συνεισφέρουν στην κοινή προσπάθεια, και ότι δεν επωμίζονται τα βάρη του διπλανού. Αυτό θα μειώσει τον κατακερματισμό των κοινωνικών δυνάμεων, την την ένταση μεταξύ τους, και την άρνηση προσφοράς.
12. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΠΣ ΟΡΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ. Αυτό απαιτεί με την σειρά του απτά δείγματα γραφής ότι η πολιτική ηγεσία είναι πρωτοπόρα δύναμη στην μάχη της χώρας για ένα καλύτερο αύριο, και όχι μιά κλειστή, εγωϊστική συντεχνία. Θα ήταν ίσως υπερβολικό να περιμένει κανείς κάτι σαν μείωση της βουλευτικής αποζημίωσης κατά 10% όπως έγινε στην Ιρλανδία. Η κοινωνία όμως απαιτεί μέτρα όπως μορατόριουμ στις αυξήσεις στην βουλευτική αποζημίωση όσο διαρκεί η κρίση, σαν έμπρακτο δείγμα συμμετοχής του πολιτικού κόσμου στις θυσίες, και ισχυροποίηση των θεσμών διαφάνειας μέσα στην Βουλή. Επίσης, η καθιέρωση ανώτατου χρόνου υπηρεσίας βουλευτών και υπουργών θα βοηθούσε στο άνοιγμα της πολιτικής προς την κοινωνία. Το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να καθιερώσει μονομερώς έναν ακόμα πιό απαιτητικό κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος θα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα με ευθύνη από κοινού του προέδρου και της επιτροπής δεοντολογίας.
13. ΕΧΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΙΣ ΥΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΗΘΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΟΠΩΣ Η ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ? Ασφαλέστατα ναί. Η Ελλάδα είναι μία κατά βάση πλούσια χώρα, ώστε κάποια μικρή οικονομία δεν θα πλήξει το συνολικό επίπεδο ευημερίας δραματικά. Έχει επίσης μεγάλα ηθικά και ψυχικά αποθέματα – ο κυνισμός δεν έχει διαβρώσει βαθιά το συλλογικό υποσυνείδητο (ακόμα;), και υπάρχει ακόμα αρκετή καλή θέληση, αισιοδοξία και κοινωνική αλληλεγγύη. Τα κρίσιμα σημεία κατά την γνώμη μου είναι τα τρία που αναφέρθηκαν - κοινωνικό συμβόλαιο με κοινωνική δικαιοσύνη και συνολική πρόταση, ώστε να υπάρχει σαφής και δίκαιος επιμερισμός βαρών και ωφελειών.
14. ΑΣ ΣΥΝΟΨΙΣΟΥΜΕ: Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΓΑΛΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΜΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΓΓΥΗΘΕΙ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΧΡΟΝΟΥ. Η λύση των προβλημάτων με συντεταγμένη πορεία, η οικονομική ανασυγκρότηση στην βάση της συμμετοχής όλων και της δικαιοσύνης, είναι η μόνη αξιόπιστη, λαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση μιάς κρίσης που πιθανόν σηματοδοτεί την άφιξη μίας νέας εποχής.
*Σημείωση: Τα άρθρα μπορούν να βρεθούν (στα Αγγλικά) στις ιστοσελίδες:
http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/feb/02/hastings-max-recession
και
http://www.guardian.co.uk/business/2009/feb/02/economics-davos-credit-crunch-banking
**Σημείωση 2: Το κείμενο αυτό είχε γραφτεί και αναρτηθεί όταν διάβασα για το βιβλίο του Αλέκου Παπαδόπουλου που πρόσφατα παρουσιάστηκε. Απ’ ό,τι διάβασα σε συνέντευξη του ίδιου του ΑΠ στα ΝΕΑ (το βιβλίο δεν το έχω διαβάσει), οι θέσεις που παρουσιάζει είναι θαραλλέες και επίσης συγγενείς με όσα γράφονται εδώ.
Τα άρθρα αυτά σε μεγάλο βαθμό (και αλληλοσυμπληρωνόμενα) εκφράζουν κάποιες θέσεις που και εγώ έχω κατά καιρούς διατυπώσει σε αυτήν εδώ την ιστοσελίδα. (Ας σημειωθεί παρεμπιπτόντως, ότι παρά τις διαφορές τους, η Βρετανική και Ελληνική εμπειρία παρουσιάζουν και πολλά κοινά σημεία.) [Σημείωση 14/2/09: Οι απόψεις αυτές εντάσσονται στον γενικότερο προβληματισμό που επικρατεί στους κόλπους της ευρύτερης αριστεράς για το νέο τοπίο που διαμορφώνεται με και μετά την κρίση, βλ. π.χ. και σημερινή συνέντευξη στα ΝΕΑ του θεωρητικού του «τρίτου δρόμου» Anthony Giddens (Άντονυ Γκίντενς).] Ευκαιρία λοιπόν να επαναλάβω και κωδικοποιήσω κάποιες απόψεις μου. Για περισσότερες λεπτομέρειες, ο/η αναγνώστης/τρια μπορεί να ανατρέξει σε άλλες καταχωρήσεις.**
1. Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΕΙΧΝΕΙ ΝΑ «ΜΕΝΕΙ» ΑΠΟ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, ειδικά (όπως φαίνεται) μετά την είσοδο στην ευρωζώνη και την διεύρυνση της Ευρώπης ανατολικά. Ελλείμματα και υπερχρέωση (κράτους και ιδιωτών), καθηλωμένα εισοδήματα με άνοδο της ακρίβειας, αλλά και επιδεικτικός καταναλωτισμός από μερίδα της κοινωνίας, αύξηση της ανισοκατανομής του εισοδήματος, η απόγνωση της γενιάς των 700 ευρώ (και αν), είναι (κατά την άποψη του γράφοντος) διαφορετικές όψεις του ιδίου φαινομένου. Μπορούμε σχηματικά να πούμε ότι η Ελλάδα έχει περάσει στο μετα-βιομηχανικό στάδιο κατευθείαν ίσως από το προ-βιομηχανικό. (Στο ίδιο στάδιο βρίσκεται βέβαια και η Βρετανία, που όμως, και σε αντίθεση με την Ελλάδα, υπήρξε το λίκνο της βιομηχανικής επανάστασης.) Αλλά και στις δύο χώρες, τα φαινόμενα αυτά υποδηλώνουν δυσκολίες προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Η παρούσα κρίση, αν δεν είναι απ’ευθείας αποτέλεσμα αυτών των αδυναμιών, σίγουρα πάντως δυσχεραίνεται από αυτές, τις φέρνει στην επιφάνεια και κάνει την αντιμετώπισή τους επιτακτική σε βάθος χρόνου. Αρχίζει να γίνεται φανερό πως η συλλογική ευημερία βαθμιαία απειλείται με ορίζοντα πολύ πέρα από αυτόν της τωρινής κρίσης.
2. Η ΛΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, Η ΣΥΜΦΩΝΗ ΜΕ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΕΠΙΛΟΓΗ, ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΑΔΥΝΑΜΙΩΝ. Η αδράνεια και θα είναι επιζήμια για το συνολικό επίπεδο ευημερίας, αλλά και θα αυξήσει τις ανισότητες, προκαλώντας κοινωνική ένταση και συγκρούσεις. Από την παράλυση και τον κακοφορμισμό των ανεπίλυτων προβλημάτων θα οφεληθούν ίσως λίγοι, αλλά θα βλαφτούν σίγουρα οι πολλοί.
3. ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΤΟ ΕΠΩΜΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΑΣΟΚ, ηγετική και διαφωτιστική δύναμη στην ελληνική κοινωνία, που υπό την ηγεσία του Γ. Παπανδρέου αναλαμβάνει σύντομα το έργο της ανασυγκρότησης της χώρας, ύστερα απο πενταετή θητεία σκανδάλων, αντιλαϊκών πολιτικών και ακυβερνησίας της ΝΔ.
4. Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΗ ΑΝΑΚΑΜΨΗ ΣΥΝΟΨΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΔΥΟ ΦΡΑΣΕΙΣ: Πρώτον, στο οικονομικό πεδίο, δραστική αναβάθμιση της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για την ανύψωση του επιπέδου διαβίωσης για όλους – ο,τιδήποτε άλλο ευνοεί κάποιους εις βάρος κάποιων άλλων. Δεύτερον, στο κοινωνικό πεδίο, σε βάθος κινητοποίηση της κοινωνίας στην βάση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου. Υπό την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, η κοινωνία καλείται να πάρει την τύχη της στα χέρια της μέσα από συλλογική προσπάθεια, αφήνοντας πίσω την αδιέξοδη διαμαρτυρία. Η στρατηγική αυτή περιγράφεται με περισσότερες λεπτομέρειες πιό κάτω.
5. Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΑΠΟ την έμφαση στην εξωστρεφή ανάπτυξη, την γνώση και καινοτομία, την ποιότητα των προϊόντων και υπηρεσιών, την υψηλή τεχνολογία, την πράσινη οικονομία, τις υψηλού επιπέδου δημόσιες υπηρεσίες, την σύγχρονη υποδομή.
6. ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΜΗΔΕΝΙΚΟΥ ΑΘΡΟΙΣΜΑΤΟΣ, δηλ. τον αδιέξοδο ανταγωνισμό μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Η προσπάθεια και οι πόροι αποσκοπούν και ξοδεύονται για την αύξηση της πίτας και όχι για το μοίρασμά της. Ασφαλώς αναδιανομή θα υπάρξει, αλλά θα γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να μη υπονομεύει την συλλογική προσπάθεια.
7. ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ ΕΠΙΣΗΣ ΔΡΑΣΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΜΟΝΤΕΛΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΜΕΝΟ ΕΩΣ ΤΩΡΑ. Περισσότερες θυσίες (από όλους), λιγότερος καταναλωτισμός, έμφαση στην παραγωγή (και όχι την κατανάλωση), έμφαση επίσης στον μακρόπνοο προγραμματισμό. Στον δημόσιο τομέα, απαιτείται νοικοκύρεμα των δημοσίων οικονομικών, φορολογική δικαιοσύνη, δραστικός περιορισμός της σπατάλης, τέλος στην πολιτική του «δώστα όλα».
8. ΒΑΣΙΚΟΙ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΟΛΗΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑΣ είναι η αναβαθμισμένη παιδεία, η σύγχρονη δημόσια διοίκηση, η δημοκρατική και ανοιχτή κοινωνία, η χρηστή και καταστατική διοίκηση βασισμένη σε αρχές σε όλα τα επίπεδα.
9. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ, Ο ΣΤΟΧΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ, που βρίσκεται αυτές τις μέρες στο επίκεντο του ενδιαφέροντος, είναι να αναβαθμισθεί ριζικά, να εξελιχθεί ποιοτικά, και να γίνει οικολογικά ευαίσθητη, προσανατολισμένη στις νέες ανάγκες και δυνατότητες των αγορών, με ενεργή συμμετοχή των αγροτών στην διαχείριση/διακίνηση του προϊόντος και πέρα από το χωράφι. Χρειάζεται η πολύπλευρη στήριξη απο την πολιτεία (τεχνικο-οικονομική ανάλυση, μάρκετινγκ, στήριξη με χαμηλότοκα, μακροπρόθεσμα δάνεια για αναδιάρθρωση καλλιεργειών στην βάση ενδελεχούς μελέτης). Αυτή είναι μόνη στρατηγική για την απαλλαγή από τα μπλόκα της (δικαιολογημένης) απελπισίας, από την σύγκρουση δίχως μέλλον.
10. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΘΟΔΗΓΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΩΣΤΕ ΕΚ ΤΩΝ ΕΝΟΝΤΩΝ να προστατέψει το περιβάλλον, να παλέψει την διαφθορά και την πελατειακή συγκρότηση στις τάξεις της, να επιβάλει την αναβάθμιση του επιπέδου της δημόσιας ζωής, να δεχτεί την πολυ-πολιτισμικότητα, να μειώσει τα τροχαία, να αναδείξει τους αξιότερους να ηγηθούν προς όφελος όλων.
11. ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΑΥΤΕΣ ΔΕΝ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΩΔΥΝΕΣ. Για να πετύχουν απαιτείται σε βάθος κινητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας, στην βάση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, όπως αναφέρθηκε. Τρεις είναι οι άξονες αυτού του κοινωνικού συμβολαίου:
- ΠΝΕΥΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, η συμμετοχή όλων αναλογικά στις θυσίες, αλλά και στους καρπούς και τα οφέλη από την προσπάθεια. Ειδικότερα, ένας ρεαλιστικός στόχος είναι η αναχαίτιση της τάσης για αύξηση της ανισοκατανομής του εισοδήματος. Ενδεικτικά, επειδή τα δημόσια οικονομικά δεν αφήνουν περιθώρια, η Πολιτεία μπορεί να δώσει μία ήπια και στοχευμένη ενίσχυση στο πιό αδύνατο 20% του κοινωνικού σώματος, πρέπει να αφήσει ένα περίπου μεσαίο 50% όπως έχει, και να απαιτήσει περισσότερη φορολογική προσφορά από το εισοδηματικά ανώτερο 30%.
- ΕΥΡΕΙΕΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΕΙΣ. Χωρίς προκαταλήψεις ούτε καιροσκοπισμό, το ΠΑΣΟΚ οφείλει να αναζητήσει ανάμεσα στην υπόλοιπη πολιτική ηγεσία και την ελληνική κοινωνία τις ευρύτερες δυνατές δυνάμεις που, υπό την αυτοδύναμη ηγεσία του, είναι διατεθειμένες και μπορούν να συνεισφέρουν στην συλλογική προσπάθεια.
- ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, έτσι ώστε όλοι να γνωρίζουν ότι καλούνται να συνεισφέρουν στην κοινή προσπάθεια, και ότι δεν επωμίζονται τα βάρη του διπλανού. Αυτό θα μειώσει τον κατακερματισμό των κοινωνικών δυνάμεων, την την ένταση μεταξύ τους, και την άρνηση προσφοράς.
12. ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΠΣ ΟΡΟΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ. Αυτό απαιτεί με την σειρά του απτά δείγματα γραφής ότι η πολιτική ηγεσία είναι πρωτοπόρα δύναμη στην μάχη της χώρας για ένα καλύτερο αύριο, και όχι μιά κλειστή, εγωϊστική συντεχνία. Θα ήταν ίσως υπερβολικό να περιμένει κανείς κάτι σαν μείωση της βουλευτικής αποζημίωσης κατά 10% όπως έγινε στην Ιρλανδία. Η κοινωνία όμως απαιτεί μέτρα όπως μορατόριουμ στις αυξήσεις στην βουλευτική αποζημίωση όσο διαρκεί η κρίση, σαν έμπρακτο δείγμα συμμετοχής του πολιτικού κόσμου στις θυσίες, και ισχυροποίηση των θεσμών διαφάνειας μέσα στην Βουλή. Επίσης, η καθιέρωση ανώτατου χρόνου υπηρεσίας βουλευτών και υπουργών θα βοηθούσε στο άνοιγμα της πολιτικής προς την κοινωνία. Το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να καθιερώσει μονομερώς έναν ακόμα πιό απαιτητικό κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος θα εφαρμόζεται απαρέγκλιτα με ευθύνη από κοινού του προέδρου και της επιτροπής δεοντολογίας.
13. ΕΧΕΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΙΣ ΥΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΗΘΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΩΣΤΕ ΝΑ ΠΕΤΥΧΕΙ ΕΝΑ ΤΕΤΟΙΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ ΟΠΩΣ Η ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ? Ασφαλέστατα ναί. Η Ελλάδα είναι μία κατά βάση πλούσια χώρα, ώστε κάποια μικρή οικονομία δεν θα πλήξει το συνολικό επίπεδο ευημερίας δραματικά. Έχει επίσης μεγάλα ηθικά και ψυχικά αποθέματα – ο κυνισμός δεν έχει διαβρώσει βαθιά το συλλογικό υποσυνείδητο (ακόμα;), και υπάρχει ακόμα αρκετή καλή θέληση, αισιοδοξία και κοινωνική αλληλεγγύη. Τα κρίσιμα σημεία κατά την γνώμη μου είναι τα τρία που αναφέρθηκαν - κοινωνικό συμβόλαιο με κοινωνική δικαιοσύνη και συνολική πρόταση, ώστε να υπάρχει σαφής και δίκαιος επιμερισμός βαρών και ωφελειών.
14. ΑΣ ΣΥΝΟΨΙΣΟΥΜΕ: Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΥΤΗ ΕΙΝΑΙ Η ΜΟΝΗ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΜΑΣ ΒΓΑΛΕΙ ΑΠΟ ΤΟ ΤΕΛΜΑ ΚΑΙ ΝΑ ΕΓΓΥΗΘΕΙ ΤΗΝ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΕΥΗΜΕΡΙΑ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΧΡΟΝΟΥ. Η λύση των προβλημάτων με συντεταγμένη πορεία, η οικονομική ανασυγκρότηση στην βάση της συμμετοχής όλων και της δικαιοσύνης, είναι η μόνη αξιόπιστη, λαϊκή στρατηγική για την αντιμετώπιση μιάς κρίσης που πιθανόν σηματοδοτεί την άφιξη μίας νέας εποχής.
*Σημείωση: Τα άρθρα μπορούν να βρεθούν (στα Αγγλικά) στις ιστοσελίδες:
http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/feb/02/hastings-max-recession
και
http://www.guardian.co.uk/business/2009/feb/02/economics-davos-credit-crunch-banking
**Σημείωση 2: Το κείμενο αυτό είχε γραφτεί και αναρτηθεί όταν διάβασα για το βιβλίο του Αλέκου Παπαδόπουλου που πρόσφατα παρουσιάστηκε. Απ’ ό,τι διάβασα σε συνέντευξη του ίδιου του ΑΠ στα ΝΕΑ (το βιβλίο δεν το έχω διαβάσει), οι θέσεις που παρουσιάζει είναι θαραλλέες και επίσης συγγενείς με όσα γράφονται εδώ.
Subscribe to:
Posts (Atom)