Εθνικό Θέατρο

Την Παρασκευή 27/4/2012 είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω, εδώ στο Λονδίνο, το έργο Περικλής του Σαίξπηρ σε μία παράσταση του Εθνικού Θεάτρου, στα ελληνικά. Η παράσταση ανέβηκε στο θέατρο Globe (το ανακατασκευασμένο θέατρο όπου ο ίδιος ο Σαίξπηρ ανέβαζε τα δράματά του, ένα πολύ ωραίο, ημι-υπαίθριο, ημικυκλικό θέατρο) στα πλαίσια του Παγκόσμιου Φεστιβάλ Σαίξπηρ 2012, με παραστάσεις έργων του Σαίξπηρ από θέατρα από όλο τον κόσμο στις γλώσσες τους. Το δικό μας Εθνικό «κατέβηκε» με Βογιατζή-Βασαρδάνη-Γλάστρα-Γουλιώτη-Καταλειφό-Κοτανίδη-Λούλη-Μαυροματάκη-Παπαγεωργίου-Πιατά-Σκουλά–Φωτοπούλου- Χατζησάββα, σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, δηλαδή με αρκετό από το βαρύ πυροβολικό του σύγχρονου ελληνικού θεάτρου. Το έργο δεν το ήξερα. Το κεντρικό του μήνυμα είναι απλό όσο και υψηλό: Ο αγνός στα αισθήματα πρίγκιπας της Τύρου Περικλής, μετά από πολλές περιπέτειες, καταφέρνει να ξαναβρεί τι χαμένες του γυναίκα και κόρη – δηλαδή, το δίκιο, το ήθος, η ηθική, εντιμότητα, η δικαιοσύνη θριαμβεύουν μέσα από τις αντιξοότητες και το ξεσπίτωμα, και σε πείσμα της κακίας, του μίσους, της διαφθοράς και της προστυχιάς. Μήνυμα αισιοδοξίας και δικαιοσύνης λοιπόν, που τόσο χρειάζεται η Ελλάδα τώρα, παρεμπιπτόντως. Ο θίασος του Εθνικού αντιμετώπισε το έργο με το σωστό, κατά την γνώμη μου, μείγμα σοβαρότητας και κωμικότητας, καθώς το έργο έχει πολλές δυνατές στιγμές, όπως π.χ. η σκηνή της αναγνώρισης πατέρα και κόρης και άλλες, όμως έχει και πολλές ατέλειες στην πλοκή - μάλιστα θεωρείται ότι το πρώτο μισό δεν το έγραψε ο Σαίξπηρ – η οποία σε πολλά σημεία είναι σχεδόν τελείως σχηματική. Έτσι, συνυπήρξαν στιγμές υψηλού δράματος δίπλα-δίπλα με στιγμές κωμικές, μπουφόνικες, που θύμιζαν είτε την παλιά καλή ελληνική κωμωδία, είτε τον Γκοντό του Μπέκετ. Ήταν σαν η παράσταση να έλεγε, εντάξει, ας μην πάρουμε το έργο σαν πλοκή περισσότερο σοβαρά απ’ όσο του αξίζει. Ο πυρήνας του έργου όμως αντιμετωπίστηκε με τον σοβαρότερο τρόπο, με βάση όλη την εμπειρία αναβίωσης του αρχαίου δράματος που έχει αποκτήσει το ελληνικό θέατρο. Η παράσταση γενικά είχε έντονα στοιχεία ζωντανού, λαϊκού θεάτρου, όπως συνδιαλλαγή με το κοινό όπως γινόταν και την εποχή του Σαιξπηρ, μάλιστα με κάποιες φράσεις στα αγγλικά, εκτός κειμένου καλαμπούρια όπως με το θόρυβο που έκαναν τα υπεριπτάμενα ελικόπτερα, αναφορές στο σήμερα όπως με αφορμή την πείνα στην Ταρσό και πιο έμμεσα σε ευρω-μπέϊκους χαρακτήρες, τραγούδι και χορικά με φολκ αναφορές (θυμίζοντας και τα χορικά του αρχαίου δράματος και μεσογειακή λαϊκή μουσική), κέφι και μπρίο. Υπήρχαν στοιχεία αυτο-αναφορικά, όπως π.χ. όταν κάποιος από τον θίασο ζητούσε από το κοινό βοήθεια στα αγγλικά για να θυμηθεί μια λέξη – ελληνική! – παραπέμποντας στις δυσκολίες και αμφισημίες της μετάφρασης, και αυτο-ειρωνικά. Υπήρχαν φράσεις στα αγγλικά έτσι ώστε να συμμετέχει κατά το δυνατόν περισσότερο και το μη ελληνόφωνο κοινό (μειοψηφικό αλλά όχι αμελητέο), που βοηθείτο από πολύ συνοπτικούς υπέρτιτλους. Η παράσταση ήταν τέλος έξυπνη, είχε ελάχιστα σκηνικά έτσι ώστε το έργο να μεταφέρεται εύκολα και χωρίς κόστος. Αλλά ταυτόχρονα υπήρχαν και απόλυτη πειθαρχία ενός σφιχτοδεμένου συνόλου στις προσταγές του έργου, μέτρο και αυτοσυγκράτηση. Με λίγα λόγια, θερμά συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές, θεατρικούς αλλά και χορηγούς και αφανείς βοηθούς όπως από την μεριά της εδώ Πρεσβείας, για μία έξοχη παράσταση, που μας γνώρισε ένα έργο σημαντικό αλλά όχι ευρέως γνωστό, που μας χάρισε μια βραδιά υψηλής αισθητικής και συγκίνησης αλλά και ωραίας διασκέδασης, με λεπτό άρωμα Ελλάδας. Λέγαμε σε προηγούμενο σημείωμα ότι «έχομεν χρεία» να αναδείξουμε προς τα έξω την δημιουργική, μαχόμενη Ελλάδα, κριτικά αλλά και με αυτοπεποίθηση, και αυτό ήταν ένα εξαιρετικό παράδειγμα του πώς μπορεί και πρέπει να γίνει αυτό. Έχουμε σημειώσει από καιρό πως ο γνήσια εξωστρεφής (δεν μιλάμε για μαϊμουδίσματα) πολιτισμός, λόγιος είτε λαϊκός, θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα, πάντα με αταλάντευτο κριτήριο την ψηλή ποιότητα. Κι αυτό όχι μόνο γιατί αποτελεί αυταξία, όχι μόνο γιατί εκπροσωπεί την Ελλάδα που μας αξίζει, αλλά και γιατί είναι αναγκαίος όρος για να προωθηθεί η «φίρμα» της χώρας, και γιατί αναβαθμίζει το κύρος της χώρας. Μέσα από τον εξωστρεφή πολιτισμό και τον πολιτιστικό τουρισμό προβάλλεται και γίνεται ευρύτερα γνωστό ένα αναβαθμισμένο αισθητικά προφίλ της χώρας, που ευνοεί και την αναβάθμιση του τουρισμού, και την προώθηση την προϊόντων της χώρας. Για να το πούμε πιο απλά, όταν σου αρέσει γενικότερα η χώρα, τότε θα αγοράσεις και το λάδι και το κρασί της (και ό,τι άλλο) και θα θελήσεις να την γνωρίσεις από πιο κοντά. Και η χώρα-ισότιμος πολίτης στην παγκόσμια πόλη των ιδεών λαμβάνεται περισσότερο σοβαρά υπ’ όψη. Με άλλα λόγια, ο υψηλής στάθμης εξωστρεφής πολιτισμός αποτελεί την αιχμή του δόρατος μίας αναγεννημένης Ελλάδας μέσα στον κόσμο.