Ελληνική οικονομία 2010

Μην βροντοχτυπάς τα ζάρια,
‘οσοι είναι παλληκάρια
την ζωή τους την περνούν στις σκαλωσιές.
[Μάνου Λοΐζου – Λευτέρη Παπαδόπουλου]


Όπως λέμε ώρα μηδέν. Ή, για να χρησιμοποιήσουμε ένα άλλο κλισέ, η Ελληνική οικονομία αυτή την στιγμή μοιάζει με τον Τιτανικό που έχει δει το παγόβουνο αλλά δεν μπορεί πλέον να κάνει τίποτα για να το αποφύγει. Θα βαδίζαμε αδήριτα προς πτώχευση αν δεν υπήρχε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία, για να προστατέψει το οικοδόμημα του ευρώ, θα παράσχει χαμηλότοκο δάνειο και εγγυήσεις ύψους 22 δισ. ευρώ – αυτές τις μέρες διαφάνηκε το περίγραμμα του σχεδίου που μάλλον θα ανακοινωθεί επίσημα κατά το προσεχές ταξίδι του Γιώργου Παπανδρέου στο Βερολίνο (5/3). Για λόγους προστασίας του ευρωπαϊκού γοήτρου, η λύση δεν θα περνάει από το ΔΝΤ, ενώ και το ενδεχόμενο πτώχευσης δείχνει, ευτυχώς, ευτυχέστατα, να αποτρέπεται.

Αλλά ας μην γελιόμαστε. Ακόμα κι αν όλα εξομαλυνθούν από εδώ και πέρα, ας μην κάνουμε ότι δεν συνέβη τίποτα. Το ευρωπαϊκό «ξελάσπωμα», χωρίς το οποίο η προσφυγή στο ΔΝΤ ή η πτώχευση θα ήταν αναπόφευκτες, έρχεται υπό σοβαρές προϋποθέσεις. Ουσιαστικά, ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομικής μας πολιτικής, και ευρύτερα της εθνικής μας κυριαρχίας, εκχωρείται στην Ευρώπη για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Αυτά, χωρίς να υπολογισθεί το πλήγμα στην εθνική αξιοπρέπεια και και το εθνικό γόητρο. Ο ιστορικός του μέλλοντος θα πει πώς φτάσαμε ώς εδώ. Από την καταστροφική διακυβέρνηση Καραμανλή, τις αστοχίες της ελληνικής κοινωνίας που αυτή κρύβει πίσω της και συνοψίζει, την μοιραία ανεμελιά της μέσα στην ουσιαστική έλλειψη καθοδήγησης, τις σοβαρές αδυναμίες του πολιτικού προσωπικού που μέσα στην άγνοια και στον λαϊκισμό τους φουσκώνουν τον λαό με επιχειρήματα-παπούτσια, την συνολική ανοησία (με φωτεινές εξαιρέσεις) των μίντια και ειδικά της παραθυρο-τηλεόρασης, και την εκτός τόπου και χρόνου (γενικά, αλλά και με φωτεινές εξαιρέσεις) αριστερά, όλα αυτά έχουν γραφεί επανειλλημένα, αλλά και θα μας γίνουν ψωμοτύρι από εδώ και μπρός. (Παρενθετικά, μου έρχεται μία εικόνα από το μέλλον. Ο ελληνικός λαός ανάβει ένα κεράκι στο εικόνισμα του Αη-Σημίτη, και δακρυσμένος και γονυπετής κάνει μετάνοιες, λέγοντας ανάμεσα στα αναφυλλητά του: Κώστα μου εσύ ήθελες να κάνεις το ρωμέικο κράτος αλλά που να σε ακούσω εγώ ο αμαρτωλός, με σένα θα ήμασταν μία χώρα σε ανοδική πορεία κι όχι οι πρώτοι επίδοξοι μπατίρηδες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κώστα μου-ου-ου-ου-ου....)

Επιπλέον, τίποτα δεν έχει ακόμα συνολικά κριθεί και τελειώσει. Όλα ακόμα παίζονται (ένα ακόμα κλισέ). Και αυτό γιατί υπάρχει έλλειψη οργάνωσης, συντονισμού, και δυστοκία εφαρμογής των εξαγγελιών. Η κυβέρνηση Παπανδρέου και ο ίδιος ο πρωθυπουργός «έξω πάει καλά» αλλά μέσα μάλλον «δεν τραβάει». Παρά τις αποδεδειγμένα καλές προθέσεις, την εντιμότητα, ήθος, γενναιότητα, και νεωτεριστική διάθεση όλης της κυβέρνησης και ειδικά του Γιώργου Παπανδρέου, και την σκληρή δουλειά όλων, μετά από πέντε μήνες κυβερνητικής θητείας, τα προβλήματα παύουν πλέον να χαρακτηρίζονται ως ασθένειες της παιδικής ηλικίας και περιγράφονται ως σοβαρές αδυναμίες οργάνωσης και διοίκησης. Δεν θα ήθελα να κάθομαι σε κυβερνητική καρέκλα αυτή την ώρα, η κριτική απ’ έξω είναι πάντα εύκολη, αλλά δεν μπορούν να μην γίνουν κάποιες βασικές επισημάνσεις: Τώρα πιά φαίνεται πως μέσα στην άψη του προεκλογικού αγώνα (απέναντι σε μία ολέθρια κυβέρνηση Καραμανλή, μην ξεχνάμε), παραμελήθηκε η ουσιαστική προετοιμασία απέναντι σε μία πολύ δύσκολη, είναι αλήθεια, πραγματικότητα. (Παρενθετικά, τι το ήθελες βρε Γιώργο – και με συγχωρείς και για την οικειότητα – εκείνο το προεκλογικό «υπάρχουνε λεφτά» που θα σε κατατρύχει ως τις Ηράκλειες Στήλες, δεν διάβαζες τουλάχιστον αυτό εδώ το μπλογκ που προειδοποιούσε μήνες πριν - π.χ. 9/6/09 - να μην πεις πράγματα που θα σου δέσουν τα χέρια την «επόμενη μέρα»;) Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, πολλά σημάδια (με φωτεινές εξαιρέσεις σε διάφορα υπουργεία) μαρτυρούν πλήρη έλλειψη κανόνων και καταστατικών αρχών λειτουργίας της κυβέρνησης, ασάφεια αρμοδιοτήτων, διαβούλευση έως σημείου παράλυσης, διάφορους ενάρετους που βρίσκονται σε ελεύθερη τροχιά (σύγκρουσης;) ως ηλεκτρόνια που τα δεσμεύει μόνο η προσωπική τους σχέση με τον πρωθυπουργό, απελπιστική αργοπορία στην στελέχωση της δημόσιας διοίκησης με πολιτικό προσωπικό, μία κρατική μηχανή σε αυτόματο πιλότο σε μία χώρα όπου αποδεδειγμένα η κρατική μηχανή ΔΕΝ μπορεί να λειτουργήσει με αυτόματο πιλότο (απλώς παραλύει, όπως δείχνει να κάνει και τώρα), και με τελικό αποτέλεσμα την σοβαρή αδυναμία εφαρμογής των εξαγγελιών και των διαφόρων μέτρων. Εξ ού και το οργίλο (και απαράδεκτο – υπήρξε άραγε επίσημη διαμαρτυρία;) ύφος του επικεφαλής των Ευρωπαίων ελεγκτών που διαμήνυσε πως τελείωσε η ώρα για δράσεις προθέσεων και ήρθε η ώρα για δράσεις εφαρμογής. Τι εφαρμογή όμως, με μία παράλυτη κρατική μηχανή, με διοικητές κλπ. ως επί το πλείστον της παλαιάς «κατάστασης» (κανένα πρόβλημα με αυτό αν ήταν αξιοκρατικά διορισμένοι και αν τους είχε δοθεί η εντολή άσκησης έργου, και όχι εντολή «αναμείνατε»), με υπηρεσιακά συμβούλια που έχουν μήνες να συνέλθουν, με έναν Πρωθυπουργό εν τέλει κυρίως «ιπτάμενο» που συγκαλεί μόνο «άτυπα» υπουργικά συμβούλια-σούπες απροσδιόριστης σύνθεσης και αποφασιστικής αρμοδιότητας; Κάθε πότε καλεί τους υπουργούς ο πρωθυπουργός σε διμερή συνεργασία, κατά πόσο γνωρίζει πού βρίσκονται τα θέματα του κάθε υπουργείου; Βεβαίως κάποια ταξίδια είναι πολύ σημαντικά και τα μεγάλα θέματα, της οικονομίας ιδιαίτερα, κρίνονται και σε κορυφαίο πολιτικά επίπεδο, αλλά «χόρευε κυρά Σουσού κι έχε κι έννοια πίσω σου». Ο Πρωθυπουργός συνομιλεί με τους Ευρωπαίους και άλλους ηγέτες, αλλά δεν μπορεί να αφήνει και την χώρα να παραλύει. Και δεν μπορεί να μοιάζει περισσότερο με Υπουργό Εξωτερικών παρά με πρωθυπουργό (κι ας είναι και ΥΠΕΞ) - οι ρόλοι είναι διαφορετικοί. Είναι επιτακτική ανάγκη να διορθωθούν άμεσα και δραστικά αυτές οι αδυναμίες και αρρυθμίες για να μπορέσει η χώρα να προχωρήσει αποτελεσματικά στον δρόμο της ανασυγκρότησης. Δεν είναι σχήμα λόγου – είναι χρέος απέναντι στην ιστορία.

Και στις αδυναμίες αυτές πρέπει βεβαίως να προστεθούν μία αξιωματική αντιπολίτευση που φροντίζει περισσότερο να διατηρήσει τις εσωκομματικές ισορροπίες παρά να πει κάτι ουσιαστικό για την χώρα. Πρέπει να προστεθούν διάφορες αποπροσανατολιστικές φωνές που τα βάζουν με τους τραπεζίτες, τους κερδοσκόπους, τους Γερμανούς, και τους κάθε λογής λαιστρυγόνες και κύκλωπες που στήνουν εμπρός τους (για να θυμηθούμε και τον ποιητή). Ασφαλώς ο καζινο-καπιταλισμός χρειάζεται αναμόρφωση, και η αρχιτεκτονική της Ευρώπης είναι αδύναμη, όμως αυτά τα ζητήματα είναι εκτός θέματος για εμάς, εφόσον φτάσαμε (με δική μας αποκλειστικά υπαιτιότητα) στο χείλος του γκρεμού δεν μπορούμε να παραπονιόμαστε ότι το έδαφος εκεί γλιστράει. Η πικρή αλήθεια είναι, ο εχθρός βρίσκεται εντός των τειχών, εμείς οι ίδιοι θέλουμε πάνω απ’ όλα αναμόρφωση. Πρέπει τέλος να προστεθεί και μία αριστερά που θεωρεί πως «είναι γνωστό τι σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση με πρόσχημα τα ελλείμματα και το χρέος, προκειμένου να προχωρήσουν τα πιο βάρβαρα αντιλαϊκά μέτρα που έχουμε γνωρίσει τα τελευταία χρόνια» (από δήλωση του ΚΚΕ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Τρίτη 2 Μαρτίου 2010). Προσέξτε: με πρόσχημα, δηλαδή δεν πρόκειται για πραγματικό πρόβλημα, τα ελλείμματα και το χρέος είναι ένα φοβιστικό παραμύθι, ένας φανταστικός μπαμπούλας. Οι πάντες δε, με τους συνδικαλιστές προεξάρχοντες, βαφτίζουν τα δανεικά "κεκτημένα".

Οι κοινωνίες και οι λαοί δεν μπορούν να πάνε μπροστά με άγνοια, ούτε με μετάθεση ευθυνών. Υπό την καθοδήγηση και ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, «σαν έτοιμη από καιρό, σαν θαρραλέα» (γειά σου Καβάφη), με νηφαλιότητα, η ελληνική κοινωνία οδηγείται να λάβει τις απαιτούμενες αποφάσεις, να αλλάξει συμπεριφορές και να αποδεχθεί τις απαραίτητες αλλαγές που θα βάλουν την οικονομία σε νέες βάσεις ώστε να ξεπεραστούν οι σημερινές δυσκολίες και να εξασφαλιστεί η ευημερία σε βάθος χρόνου. Οι απαιτούμενες αλλαγές ασφαλώς θα είναι επώδυνες. Ο γράφων μπορεί να υιοθετεί «σκληρές» απόψεις για να αντιμετωπιστεί η κρίση διότι έτσι (θεωρεί πως) επιβάλλει το συλλογικό, μακροπρόθεσμο συμφέρον, είναι όμως και αρκετά μέσα σε αυτό τον κόσμο ώστε να αντιλαμβάνεται το κόστος της προσαρμογής. Μάλιστα, σε αντίθεση με την αφελή αριστερά των κάθετων διαχωριστικών γραμμών («την κρίση να την πληρώσουν αυτοί που τα φάγανε», κλπ) ο γράφων (όπως και όλοι μας) αντιλαμβάνεται ότι το κόστος της προσαρμογής θα είναι παντού οδυνηρό, σε όποιο σημείο της κατανομής εισοδήματος μπορεί να βρίσκεται κανείς. Κι αυτό γιατί όλοι έχουμε συνηθίσει σε έναν τρόπο ζωής από τον οποίο θα δυσκολευτούμε να κάνουμε πίσω. Και βέβαια, το κόστος θα είναι μεγαλύτερο στα ασθενέστερα στρώματα, όπου πράγματι γίνεται πολύς αγώνας ώστε να εξασφαλιστεί ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει αμφιβολία πως αντιμετωπίζουμε μία μακρά περίοδο, ίσως δεκαετία, οδυνηρών προσαρμογών και ισχνών αγελάδων. Αλλά πρέπει να γίνει σαφές ότι αυτό που προξενεί τις δυσκολίες είναι τα ίδια τα προβλήματα, και όχι η λύση τους. Από τον κακοφορμισμό των προβλημάτων δεν θα προέλθει τίποτα καλό για το συλλογικό, λαϊκό συμφέρον (ιδαίτερα των ασθενέστερων), η σύμφωνη με το λαϊκό συμφέρον στρατηγική είναι να δούμε τα προβλήματα κατάματα και να τα αντιμετωπίσουμε.

‘Ομως: Ο γράφων ακράδαντα πιστεύει (κι έχει ξαναγράψει) πως η Ελλάδα έχει τις απαιτούμενες υλικές και ηθικές δυνάμεις και αντοχές για να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες. Είμαστε μία πλούσια χώρα, στις 20—25 πλουσιότερες του πλανήτη, με ένα γενικό επίπεδο ζωής που για το 90% της ανθρωπότητας πρέπει να φαντάζει ως ασύλληπτο όνειρο. Κι όχι μόνο για το μακρινό υπόλοιπο της ανθρωπότητας, αλλά και για την Ελλάδα μέχρι πριν δύο ή τρεις γενιές, για τους παππούδες μας, ακόμα σε πολλές περιπτώσεις και τους πατεράδες μας στην νεαρή τους ηλικία. Όλοι αυτοί, οι Έλληνες π.χ. της δεκαετίας του 50, θα έμεναν με ανοιχτό το στόμα εάν έβλεπαν το επίπεδο ευημερίας της σημερινής Ελλάδας, και θα έξυναν το κεφάλι τους με αμηχανία εάν έβλεπαν πως η σημερινή Ελλάδα δυσκολεύεται στα αυτονόητα ενώ τα βασικά δεν απειλούνται (δεν θα πεινάσουμε κιόλας!) και προτιμά να διασύρεται λόγω απραξίας. Υπάρχουν λοιπόν και οι ηθικές δυνάμεις, η αισιοδοξία, η αλληλεγγύη, η διάθεση σκληρής δουλειάς και προσφοράς στο σύνολο. Υπάρχουν βεβαίως και αρνητικά συναισθήματα, αλλά τα θετικά σαφώς υπερτερούν. Η Ελλάδα έχει περάσει πολύ μεγαλύτερες δυσκολίες σε διάφορες άλλες εποχές και δεν λύγισε, δεν βλέπω γιατί θα λυγίσει σήμερα. Δεν θα «ματώσει» η Ελλάδα ούτε η δημοκρατία θα απειληθεί όπως γράφεται, ούτε κοινωνικές αναστατώσες που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε θα υπάρξουν, η ελληνική κοινωνία έχει τις δυνάμεις να αντέξει τις δυσκολίες που αναμφίβολα έρχονται. Οι κίνδυνοι για όλα τα παραπάνω αυξάνουν όσο τα προβλήματα βαθαίνουν από την απραξία. Ο δε βασικός χαμένος της όλης ιστορίας είναι οι μελλοντικές γενιές (νέοι αλλά και αγέννητοι), που έχουν και την μικρότερη δυνατότητα επηρεασμού των εξελίξεων.

Για να το δούμε αλλιώς, εάν είχαμε όλοι τα ίδια, και η χώρα μας, δια των κυβερνώντων, μας ζητούσε μία θυσία (από όλους) της τάξης του 5-10%, υπάρχει κανείς που θα αρνιόταν ή δεν θα τα έβγαζε πέρα; Και βέβαια όχι! Πού λοιπόν αρχίζουν οι δυσκολίες; Στο ότι δεν έχουμε όλοι τα ίδια, άρα πρέπει να πληρώσει «ο άλλος», ότι εγώ φοβάμαι ότι εσύ δεν θα πληρώσεις άρα εγώ είμαι το κορόιδο, πράγμα που εμέ τον φιλότιμο πλην ανασφαλή έλληνα με πανικοβάλλει αφάνταστα, κλπ. Γι αυτό, έχω ξαναγράψει και δεν θα κουραστώ να το λέω, οποιαδήποτε προσπάθεια πρέπει να χαρακτηρίζεται από οργανωμένο και συνολικό σχέδιο (για να έχουμε εμπιστοσύνη ότι οι θυσίες θα πιάσουν τελικά τόπο), συλλογικότητα και καθολικότητα, και κοινωνική δικαιοσύνη (έτσι ώστε να αναιρούνται στον μέγιστο βαθμό οι παραπάνω δυσκολίες).

Πως ιεραρχούνται τα προβλήματα, και ποιές δράσεις πρέπει να αναληφθούν; Πάγια πεποίθηση του γράφοντος είναι ότι η ελληνική οικονομία/κοινωνία (δεν μπορούν να ξεχωρισθούν τα δύο) αντιμετωπίζει τριών λογιών αλληλένδετα προβλήματα:

- Έναν δημόσιο τομέα που χρειάζεται επιτακτικά εκ βάθρων ανακαίνιση στην κατεύθυνση της χρηστής και καταστατικής διοίκησης. Σύμπτωμα του προβληματικού δημοσίου τομέα είναι βεβαίως η πολύ γνωστή πια δημοσιονομική κρίση. Ο δημόσιος τομέας πρέπει να ανασυσταθεί στην βάση τεσσάρων αρχών: Πρώτον, σχέσης κόστους-οφέλους: μελετάς ποιά δράση ή υπηρεσία θέλεις να προσφέρεις ως κράτος/κυβέρνηση, και αν την αποφασίσεις, την υπηρετείς με το μίνιμουμ πόρων. Π.χ., αποφασίζεις ότι θέλεις την τάδε υπηρεσία (π.χ. Περιφέρεια), τότε την στελεχώνεις με το ανάλογο δυναμικό που έχουν υπηρεσίες ανάλογου φόρτου εργασίας. Και την κοστολογείς εκ των προτέρων για να δεις αν «βγαίνει». Αυτά όλα δεν σημαίνουν τσεκούρι στις δημόσιες υπηρεσίες, σημαίνουν όμως πειθαρχία, ρεαλιστική κοστολόγηση νέων δράσεων, και ομογενοποίηση ανάμεσα σε υπηρεσίες ως προς την σχέση ανθρώπινου δυναμικού που απασχολούν προς έργο που προσφέρουν. Δεύτερον, κουλτούρα διαφάνειας και απολογισμού σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες με τήρηση βιβλίων, ελέγχους και δεσμευτικούς προϋπολογισμούς, ιδαίτερα σε νομικά πρόσωπα με κάποια αυτονομία από την κεντρική διοίκηση (τοπική αυτοδιοίκηση, ΔΕΚΟ, νοσοκομεία, ανεξάρτητες αρχές). Σε όλες αυτές τις υπηρεσίες, οι δράσεις εξασφαλίζονται με τους τακτικούς προϋπολογισμούς και με έκτακτα κονδύλια που εξασφαλίζονται από την κεντρική διοίκηση για την αντιμετώποιση εκτάκτων αναγκών στην βάση ενδελεχούς μελέτης και διαγωνισμού (π.χ., διατίθενται τόσα κονδύλια για την ανάπτυξη υποδομών στις περιφέρειες, τα παίρνει όποιος δικαιολογήσει καλύτερα την ανάγκη τους και την δυνατότητα καλύτερης χρησιμοποίησής τους – όπως δηλαδή παίρνουμε κονδύλια από την Ευρώπη). Νόμος επιτάσσει τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, διοικητές κλπ. αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις σε περίπτωση ελλειμμάτων. Τρίτον, κουλτούρα υπηρέτη του δημοσίου συμφέροντος ανάμεσα στους δημοσίους υπαλλήλους. Υπάρχουν πάρα πολλοί καλοί και φιλότιμοι δημόσιοι υπάλληλοι, δυστυχώς όμως πληθαίνουν οι ενδείξεις (με την ευθύνη και άνωθεν) πως η λούφα είναι και καθεστώς και πρωτάθλημα (ο πιο «μάγκας» λουφάρει πιο πολύ). Μαγκιά δεν είναι η λούφα, είναι η δημόσια και κοινωνική προσφορά, και ο/η δημόσιος υπάλληλος οφείλει να δικαιολογεί τους πόρους που παίρνει από το υστέρημα του ελληνικού λαού με την απόδοση ανάλογου έργου. Η Υπηρεσία βοηθάει σε αυτό με την διαρκή αξιολόγηση, την διαβίου επιμόρφωση με σεμινάρια, κλπ, και την αξιοκρατική προαγωγή και μισθολογική διαφοροποίηση. Ο μισθός διαμορφώνεται ανάλογα με τα προσόντα και την δουλειά, αλλά φαινόμενα τύπου γκόλντεν μπόυς αποφεύγονται με την λογική βιογραφικού και την λογική ότι η αμοιβή στελεχών είναι ανάλογη (όχι ίση) της προτέρας αμοιβής στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα. Φυσικά, δεν χρειάζεται να επιστήσουμε προσοχή στην διαφθορά στο δημόσιο που καταπολεμείται αμείλικτα. Οι ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι είναι απόφοιτοι (και) της Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, ενώ ενθαρρύνεται η όσμωση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα σε αυτό το επίπεδο (στελέχη του ιδιωτικού ή πανεπιστημιακού τομέα μπορούν να αναλαμβάνουν διευθυντικές θέσεις στο δημόσιο). Θεσπίζονται οι θέσεις υφυπουργών β’ που αντικαθιστούν τους σημερινούς γενικούς/ειδικούς γραμματείς, και τις οποίες αναλαμβάνουν είτε ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι επί θητεία είτε στελέχη του ιδιωτικού τομέα με λογική βιογραφικού - όπως ξεκίνησε να γίνεται με την παρούσα κυβέρνηση. Τέταρτον, τροπολογία στο Σύνταγμα θεσπίζει την αρχή ότι ο κρατικός προϋπολογισμός, που ενσωματώνει κι συνοψίζει όλους τους επί μέρους προϋπολογισμούς των λογής δημοσίων φορέων, πρέπει να είναι ισοσκελισμένος, με δύο επιμέρους εξαιρέσει ή προσαρμογές. Η πρώτη είναι η εξαίρεση των δημοσίων επενδύσεων και εν μέρει ίσως της παιδείας, που αποδίδουν μακροπρόθεσμα άρα δεν μπορούν να ενταχθούν σε βραχυπρόθεσμη λογική, και δεύτερον με την εξαίρεση της επίπτωσης των κυκλικών διακυμάνσεων, δηλαδή ο προϋπολογισμός πρέπει να ισοσκελίζεται στην ολοκλήρωση του οικονομικού κύκλου. Αλλά η βασική αρχή είναι ότι δεν μπορούμε να φορτώνουμε τις μελλοντικές γενιές με την καλοπέραση την δική μας, ούτε επιτρέπεται να σπαταλάμε τους πόρους της χώρας σε τόκους.

- Μία αναιμική, εσωστρεφή οικονομία χαμηλής κεφαλαιοποίησης, παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας, και χαμηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας προϊόντων, προσανατολισμένης κυρίως σε υπηρεσίες, με ψηλό βαθμό αλληλοακύρωσης των δραστηριοτήτων (π.χ. διαφθορά) είτε αλληλοεπικαλύψεων, κλπ. Σε όλα αυτά, ας προστεθούν και οι προκλήσεις από τις απαραίτητες περιβαλλοντικές προσαρμογές. Έχω γράψει αλλού πιο πολλά. Συνοπτικά, απαιτείται η αναίρεση των παραπάνω αδυναμιών, η αναδιάρθρωση της οικονομίας με λιγότερη κατανάλωση και μεγαλύτερη παραγωγή, αύξηση των αποταμιεύσεων και επενδύσεων, διαρκής αναβάθμιση του τεχνολογικού και ανθρώπινου δυναμικού, περισσότερος προσανατολισμός σε προϊόντα (βιομηχανία, γεωργία) και ειδικά υψηλής ποιότητας και ανταγωνιστικότητας, εξωστρέφεια, έτσι ώστε να υποστηριχθούν τα εισοδήματα και η απασχόληση σε βάθος χρόνου. Πράσινη ανάπτυξη, υψηλής ποιότητας τουρισμός και γεωργία, υποδομές είναι οι αιχμές και προτεραιότητες.

- Προϊούσα ανισοκατανομή του εισοδήματος και πλούτου. Αυτό, το μη αποκλειστικά ελληνικό, φαινόμενο (μάλιστα, η Ελλάδα ίσως έχει από τις μικρότερες ανισοκατανομές στην Ευρώπη) δεν έχει νομίζω τύχει επαρκούς διερεύνησης στην διεθνή βιβλιογραφία. Δεν υπάρχει συμφωνία εάν η προϊούσα ανισοκατανομή οφείλεται στην τεχνολογία (που ενθαρρύνει το ο «νικητής τα παίρνει όλα», π.χ. θα πάρω το δίσκο του καλύτερου τραγουδιστή ενώ κάποτε που δεν υπήρχαν δίσκοι θα πήγαινα να ακούσω τον τοπικό, είτε ευνοεί τους μισθούς της ειδικευμένης εργασίας ενώ συμπιέζει τους μισθούς της ανειδίκευτης), την μετανάστευση (που πιέζει τα χαμηλά εισοδήματα προς τα κάτω ενώ οφελεί όσους βάζουν τους χαμηλόμισθους μετανάστες στην δούλεψή τους), την γενικότερη παγκοσμιοποίηση (που ευνοεί την φυγή κεφαλαίων προς παραδείσους χαμηλότερου κόστους και φορολογίας), είτε πολιτικούς παράγοντες (π.χ. παρακμή των εργατικών συνδικάτων διεθνώς) και άλλες πολιτικές (νεοφιλελευθερισμός, στην Ελλάδα οι πολιτικές των κυβερνήσεων Καραμανλή). Όπως και νάχει το πράγμα, το φαινόμενο είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί και μάλιστα τώρα που απαιτούνται τέτοιες προσαρμογές ενώ το ταμείον είναι μείον.

Αντίθετα, για τους λόγους που περγράφηκαν πιο πάνω αλλά και άλλους, το θέμα των κοινωνικών ανισοτήτων και της κοινωνικής δικαιοσύνης είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Από εδώ νομίζω θα κριθεί και τι βαθμού θα είναι οι κοινωνικοί τριγμοί. Η ελληνική κοινωνία αυτή την ώρα μοιάζει σε μεγάλο βαθμό να αντιλαμβάνεται την κρισιμότητα της κατάστασης και να αποδέχεται την ανάγκη για «σκληρό ροκ» προσαρμογής. Όμως ο βαθμός αποδοχής στην πράξη θα κριθεί στην πορεία, και με βασικό κριτήριο, πιστεύω τον βαθμό κοινωνικής δικαιοσύνης που θα χαρακτηρίζει την προσαρμογή στην πράξη, όχι στην εξαγγελία. Εδώ υπάρχει βασικό πρόβλημα, πιστεύω, το πρόβλημα που αποτέλεσε το κίνητρο για να γράψω αυτό το κομμάτι. Μέχρι στιγμής, από όλες τις εξαγγελίες, αυτό που έχει υλοποιηθεί είναι η αύξηση των εμμέσων φόρων στα καύσιμα, ποτά και τσιγάρα, ενώ επίκειται και αύξηση του ΦΠΑ που είναι ίσως το καλύτερο μέτρο άμεσης απόδοσης εσόδων. Όλοι γνωρίζουμε ότι οι έμμεσοι αυτοί φόροι πλήττουν αναλογικά περισσότερο τους ασθενέστερους, ενώ θα δώσουν ώθηση στην ακρίβεια που επίσης πλήττει τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Το περίφημο φορολογικό νομοσχέδιο που θα πατάξει την φοροδιαφυγή ...αναμένεται, ενώ η παράλυση που κατά τα φαινόμενα χαρκτηρίζει τις ΔΟΥ του Υπ. Οικονομικών δεν δημιουργεί και μεγάλη αισιοδοξία ότι η φοροδιαφυγή θα καταπολεμηθεί σε κανένα ουσιαστικό βαθμό. Έτσι, κινδυνεύουμε την κρίση να την πληρώσουν οι ...συνήθεις ύποπτοι, οι μισθωτοί που πάντα πληρώνουν και οι χαμηλόμισθοι. Εφιστάται η προσοχή στην κυβέρνηση, Πρωθυπουργό και Υπουργό Οικονομικών: Η τυχόν αντίληψη από σημαντική μερίδα της κοινωνίας (π.χ. από τις κατηγορίες που αναφέρθηκαν παραπάνω) ότι τα βάρη της κρίσης πέφτουν μονόπαντα θα πυροδοτήσει μη αναστρέψιμο συναίσθημα αγανάκτησης, θυμού, και άρνησης συμμετοχής.

Για τους λόγους αυτούς, επιπρόσθετα προς τα μέτρα περί παγώματος/περικοπών μισθών, επιδομάτων, κλπ., ειναι απαραίτητο να αναληφθούν άμεσα δράσεις στην κατεύθυνση εφαρμογής των εξαγγελιών αλλά και των παραπάνω. Προτείνονται οι εξής:

- Η περικοπή των προϋπολογισμών της Προεδρίας της Δημοκρατίας και της Βουλής κατά 10% για δύο χρόνια. Κορυφαία συμβολικές κινήσεις που θα επιτρέψουν στην Κυβέρνηση να απευθυνθεί στον ελληνικό λαό με περισσότερη αξιοπιστία και πειθώ. Αντίθετα, αν φανεί ότι ζητάμε από άλλους θυσίες αλλά εμείς ευλογούμε τα καλά και συμφέροντα, τότε... (Ειδικά εκείνοι οι 16 μισθοί του υπαλληλικού προσωπικού της Βουλής βγάζουν μάτι! Και γιατί 16 βρε παιδιά, παίζοντας την κολοκυθιά αποφασίσατε τον αριθμό;)

- Άμεση ενασχόληση ειδικευμένου υφυπουργού με τα διοικητικά των ΔΟΥ. Μπαίνει πλαφόν στις ΔΟΥ να αυξήσουν τον αριθμό ελεγχόμενω υποθέσεων κατά 20% σε σχέση με πέρυσι. Οι προϊστάμενοι που δεν πιάνουν τον στόχο αυτό ελέγχονται. Αναβάθμιση ΜΗΚΥΟ και (πρώην) ΣΔΟΕ.

- Ομάδα Διοίκησης Έργου για την αναδιοργάνωση του Δημόσιου Τομέα υπό την ηγεσία Υπουργού Επκρατείας που προηγείται στην ιεραρχία των άλλων Υπουργών (έτσι ώστε όλοι να υποχρεούνται να συνεργαστούν). Προτείνεται ο ρόλος να αναληφθεί από τον πρώην υπουργό Αλέκο Παπαδόπουλο, πρόσωπο εγνωσμένου κύρους και εμπειρίας, ικανό να αναλάβει αυτή την θέση. Πρώτη προτεραιότητα: Η άμεση απογραφή όλου του υπαλληλικού δυναμικού του ευρύτερου δημόσιου τομέα, ανά υπηρεσία. Όποιος δεν προσέλθει να απογραφεί δεν πληρώνεται. Σε δεύτερη φάση, διερυενάται κατά πόσον ομοειδείς υπηρεσίες μέσα σε κάθε υπουργείο απασχολούν όμοιο προσωπικό ή ανάλογο του έργου τους. Σε επόμενη φάση, η σύγκριση αυτή, με δείκτες έργου, κλπ, επεκτείνεται και μεταξύ υπουργείων. Παρεμπιπτόντως, νομίζω το έχω ξαναγράψει, καταρτίζεται ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα (που αναρτάται σε κάθε υπηρεσία) που ενημερώνει σε τι χρονικό διάστημα ο πολίτης πρέπει να αναμένει εύλογα ότι θα διεκπεραιωθεί η υπόθεσή του. Αυτά τα χρονοδιαγράμματα μετά μπορεί να συγκριθούν ανάμεσα σε υπηρεσίες (γιατί στην μία κάνω μία εβομάδα και στην άλλη τρεις μήνες) και ο πολίτης μπορεί να διαμαρτυρηθεί εάν η εξυπηρέτησή του αποκλίνει σημαντικά από αυτό το χρονοδιάγραμμα.

- Τελικά, αναδιαρθρώνεται ο δημόσιος τομέας με μετακινήσεις υπαλλήλων μεταξύ υπουργείων και υπηρεσιών για να καλυφθούν οι ανάγκες με ανάλογους πόρους. Δεν είμαι υπέρ της άρσης της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, και θεωρώ ότι προσλήψεις από εδώ και μπρος πρέπει να γίνονται μόνο στο προσωπικό πρώτης γραμμής (νοσηλευτικό προσωπικό, δασκάλους/καθηγητές, σώματα ασφαλείας, κλπ). Είμαι όμως, ή μάλλον γι αυτό, υπέρ της άρσης του αμετακίνητου μέσα στον δημόσιο τομέα.

- Τέλος, κάποιος να μπει επικεφαλής για να σταματήσει η σπατάλη στο δημόσιο! Να πούμε παραδείγματα για Χριστουγεννιάτικες γιορτές σε οργανισμούς με κόστος δεκάδων χιλιάδων ευρώ; Κρατικά αυτοκίνητα και προσωπικές φρουρές σε νυν και πρώην, αφειδώς συντάξεις σε βουλευτές της μιάς θητείας. Γιατί οι βουλευτές να παίρνουν «βουλευτικές» συντάξεις; Η Βουλή απλά έπρεπε να κολλάει ένσημα (ίσης αξίας ανά έτος υπηρεσίας για όλους) στο Ταμείο που είχε ο κάθε βουλευτής από πριν, είτε σε ιδιωτικό ασφαλιστικό οργανισμό – επιλογή του βουλευτή. Γενικότερα, πόσο μας κοστίζει το πολιτικό προσωπικό της χώρας, εν ενεργεία και συνταξιοδοτημένο; Έχει γίνει τίποτα γενικά για να ελεγχθεί η σπατάλη;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπαίνουμε σε νέα φάση στην μεταπολιτευτική ζωή της Ελλάδας, με πολλές προκλήσεις μπροστά μας. Αλλά ο γράφων δηλώνει ρομαντικός: Η Ελλάδα συλλογικά μπορεί να κάνει δύο βήματα πίσω για κάποιο, αρκετό έστω, χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να θεραπεύσει τα σημερινά προβλήματα και να αναγεννηθεί σε μία πορεία μελλοντικής ισχυρότερης οικονομίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, που θα στηρίζει την ανάπτυξη και πλατιά ευημερία σε βάθος χρόνου. Θα πω κάτι που ίσως ακουστεί λίγο μακιαβελλικό. Ίσως είναι καλύτερα έτσι. Χωρίς την παρούσα κρίση, κάτι θα κουτσο-διορθώναμε απ’ εδώ, κάτι επ’ εκεί, όμως τα πράγματα δεν θα άλλαζαν. Τώρα δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πιο ριζικές τομές. Είναι στο χέρι της κυβέρνησης Παπανδρέου και του ίδιου το πρωθυπουργού προσωπικά να μετατρέψουν την κρίση σε ευκαιρία. Δεν έχουν άλλη επιλογή απέναντι στην χώρα και την ιστορία – και μπορεί κανείς να πει ούτε και στον εαυτό τους, διότι ασφαλώς παίζεται και των ίδιων η καριέρα. Αλλά για να προχωρήσουμε, χρειάζεται αποφασιστικότητα, οργάνωση, και υλοποίηση. Υλοποίηση με μέθοδο και εκ του σύνεγγυς παρακολούθηση – ο από πάνω στον από κάτω, από την κορυφή έως την βάση του οικοδομήματος. Οι παραπάνω σημειώσεις, που δεν διεκδικούν καμμιά πρωτοτυπία (αυτές τις μέρες γράφτηκαν διάφορα σχετικά), έγιναν μεν σε κριτικό τόνο αλλά έχουν σαν μόνο στόχο να βοηθήσουν να μπουν οι σκαλωσιές για να ξεκινήσει η ανασυγκρότηση.