15 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΕΙΑ, ΤΗΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ, ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

1. Κύμα ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ πλήττει την Ελλάδα: Ο πληθωρισμός φέρεται να τρέχει με 5% σε ετήσια βάση τους μήνες Ιούνιο και Ιούλιο 08, με προοπτική το 7% για το φθινόπωρο (π.χ., δες σχετικό δημοσίευμα των ΝΕΩΝ της 2/7/08), σαφώς πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (που είναι περίπου 4%). Η ακρίβεια είναι μεν οδυνηρή για μεγάλα στρώματα του πληθυσμού, κυρίως τα οικονομικά ασθενέστερα, αλλά δεν έχει τίποτα το παράδοξο: Δεν είναι παρά η μείωση των εισοδημάτων σε πραγματικούς όρους: Με τους ονομαστικούς μισθούς καθηλωμένους σε χαμηλά επίπεδα, η «ακρίβεια» δεν είναι παρά η πτώση της πραγματικής αξίας των μισθών και εισοδημάτων. Μια ανάλυση του φαινομένου λοιπόν πρέπει να προσεγγίσει το πρόβλημα κυρίως (όχι αποκλειστικά) από αυτή την σκοπιά.

2. Η κύρια θέση που υποστηρίζεται εδώ είναι ότι η πραγματική μείωση των εισοδημάτων είναι αποτέλεσμα χαμηλής ανταγωνιστικότητας, σε συνδυασμό με την ένταξη στην ΟΝΕ και την παγκοσμιοποιμένη οικονομία. Το πρόβλημα περιπλέκεται με το ότι η μείωση αυτή δεν εμφανίζεται ομοιόμορφη, αλλά πλήττει περισσότερο τα οικονομικά ασθενέστερα στρώματα. Αυτό είναι έκφραση της εντεινόμενης ανισοκατανομής των εισοδημάτων και του πλούτου, το οποίο είναι μία τάση που καταγράφεται γενικά στις χώρες του ύστερου καπιταλισμού, και που καταφθάνει και στην Ελλάδα. Αλλά το κύριο πρόβλημα παραμένει κατά την γνώμη του γράφοντος η (χαμηλή) ανταγωνιστικότητα: Με ψηλότερη ανταγωνιστικότητα, είτε οι μισθοί παρακολουθούν την άνοδο των τιμών, έτσι ώστε αυτή γίνεται λιγότερο επώδυνη, είτε οι επιχειρήσεις εξασφαλίζουν τα απαραίτητα ποσοστά κέρδους τους με μικρότερες τιμές, είτε και τα δύο αυτά σε συνδυασμό.

3. Στην προ-ΟΝΕ εποχή, το πρόβλημα της χαμηλής ανταγωνιστικότητας έβρισκε μια κάποια λύση με τις διαδοχικές υποτιμήσεις του νομίσματος. H λύση αυτή ήταν πολλές φορές επώδυνη (πληθωριστική και αιτία νομισματικών κρίσεων και μείωσης αξιοπιστίας), αλλά ήταν μια κάποια λύση. Η ΟΝΕ μας έχει προσφέρει μεγάλα, και ήδη φανερά πλεονεκτήματα, όπως η απαλλαγή από τις νομισματικές κρίσεις και τα χαμηλά επιτόκια, και η μικρότερη έμφαση στα εξωτερικά ελλείμματα. Το πρόβλημα της ΟΝΕ όμως είναι ότι δεν διαθέτει εύκολη λύση όταν κάποια χώρα ή χώρες εμφανίζουν μεσο/μακροπρόθεσμο πρόβλημα χαμηλής ανταγωνιστικότητας (αυτό που τεχνικά ονομάζεται ανατίμηση σε πραγματικούς όρους). Όταν εμφανιστεί τέτοιο πρόβλημα, τότε η μόνη (και οδυνηρή) διέξοδος είναι η συμπίεση των εισοδημάτων. Αυτού του είδους οι διαδικασίες και τα προβλήματα δεν έχουν τονισθεί και μελετηθεί αναλυτικά στην διεθνή βιβλιογραφία, για διάφορους λόγους, ίσως γιατί αναπτύσσονται σε βάθος χρόνου, ενώ ακόμα δεν έχουμε τόση εμπειρία από την ΟΝΕ (αν και έχουν διατυπωθεί κάποιες ανάλογες επιφυλάξεις). Επομένως, σε συνθήκες ΟΝΕ, η μόνη λύση είναι, πρέπει να είναι, η συνεχής άνοδος της ανταγωνιστικότητας.

4. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας είναι η μόνη δυνατή στρατηγική για την συνεχή άνοδο των εισοδημάτων σε πραγματικούς όρους, την διαρκή ανάπτυξη και την σύγκλιση με πιό προηγμένες οικονομίες. Είναι επίσης λαϊκή στρατηγική, προς όφελος του γενικού συμφέροντος. Πάντα θα υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι θα βελτιώνουν την θέση τους ακόμα και σε συνθήκες στασιμότητας και κρίσης` αυτό όμως δεν μπορεί να ισχύει για πολλούς. Για τους πολλούς, η προόοδος και η ευημερία συνυφαίνονται με την βελτίωση της θέσης της οικονομίας συνολικά και της ανταγωνιστικότητάς της. Γενικότερα, μόνον η ισχυρή οικονομία επιτρέπει άμβλυνση των κοινωνικών αντιθέσεων με ένα γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας και κοινωνικές παροχές, όπως δείχνει και η διεθνής εμπειρία.

5. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ: Μιά έννοια πολυσχιδής. Συναρτάται και περιλαμβάνει έννοιες από την παραγωγικότητα της εργασίας με την πιό στενή έννοια, μέχρι την ποιότητα της παιδείας και την εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού` από την τεχνολογία και την οργάνωση μέχρι τη ποιότητα υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα` από την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών και το μέγεθος του κρατικού τομέα μέχρι την ποιότητα της Δικαιοσύνης και των άλλων θεσμών` από την δημογραφική σύνθεση της χώρας μέχρι το μέγεθος της κοινωνικής ασφάλισης` τέλος από την επιχειρηματικότητα μέχρι την συνεπή δουλειά και τον υψηλό επαγγελματισμό των εργαζομένων. Από εδώ προκύπτει ένας κατάλογος μεσο/μακροπρόθεσμων προτεραιοτήτων για την Ελλάδα, τόσο για τους κυβερνώντες όσο και την ίδια για την κοινωνία γενικά.

6. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ: Η πρώτη ενότητα προτεραιοτήτων είναι και οι πιό προφανείς: Έμφαση στην παραγωγικότητα, την εκπαίδευση και εξειδίκευση των εργαζομένων, στις νέες τεχνολογίες, στην ποιότητα των υπηρεσιών, στην επιχειρηματικότητα των νέων (ειδικά στην περιφέρεια). Κίνητρα για συνεχή αναβάθμιση παραδοσιακών δραστηριοτήτων όπως τουρισμός, ναυτιλία, γεωργία, και για εξωστρεφή προσανατολισμό τους. Ανάπτυξη νέων τομέων σχετιζόμενων με τις μεταφορές και την επικοινωνία. Στήριξη των δυναμικών, καινοτόμων, και εξωστρεφών μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Υπάρχουν πολλές τέτοιες, πολλές φορές στηριζόμενες από νέους ανθρώπους, με όρεξη, δυναμισμό, νεωτεριστικό πνεύμα, και υψηλή τεχνολογική κατάρτιση, που όμως βουλιάζουν σε ένα βάλτο γραφειοκρατικής αβελτηρίας, χρηματοδοτικής δυσπραγίας και κοινωνικής αδιαφορίας. Αναδεικνύουμε έμπρακτα και επιβραβεύουμε το καινοτόμο πνεύμα.

7. Στήριξη δραστηριοτήτων όσο το δυνατόν παραγωγικού και εξωστρεφούς χαρακτήρα, και όχι καταναλωτικού. Η Ελλάδα δείχνει χαρακτηριστικά ύστερου καπιταλισμού (υπέρμετρο καταναλωτισμό, εξωτερικά ελλείμματα, εκροή και όχι εισροή επενδύσεων, σχετικά υπερτροφικό χρηματοπιστωτικό τομέα, έμφαση στην αγορά κινήτων) πριν καν ακόμα ωριμάσει – η πολυπόθητη «σύγκλιση» όμως απαιτεί μεγαλύτερη έμφαση στον καθεαυτού παραγωγικό τομέα της οικονομίας, με άνοδο της ανταγωνιστικότητας, αύξηση των επενδύσεων (εισαγομένων και εγχωρίων, αλλά πραγματοποιουμένων εδώ) και εισαγωγή τεχνολογίας. Υπ’ αυτήν την έννοια, η εισροή «ζεστού» χρήματος πρέπει να αποθαρρύνεται, εκτός εάν αυτό έχει σαφή παραγωγικό προσανατολισμό (π.χ., ξένες επενδύσεις). Η εισροή κεφαλαίων που επενδύονται στην αγορά γης, ανεβάζοντας την τιμή των ακινήτων και το κόστος αποτελεί εν τέλει ανασταλτικό παράγοντα. Επιπλέον, οι κοινοτικοί πόροι πρέπει να αξιοποιούνται παραγωγικά στο έπακρον. Η εισροή ζεστού και τελικά αντιπαραγωγικού χρήματος είναι πιθανόν μία από τις κύριες αιτίες του ψηλού πληθωρισμού στην χώρα μας. Στην επιστημονική βιβλιογραφία είναι γνωστή η περίπτωση της «Ολλανδικής ασθένειας»: Η εισροή ζεστού χρήματος στην Ολλανδία από την ανακάλυψη καιτασμάτων πετρελαίου την δεκαετία του 70 επέδρασε τελικά ανασταλτικά, καθώς ανέβασε τις τιμές και μείωσε συνολικά την ανταγωνιστικότητα της χώρας.

8. Έμφαση στους νέους τομείς αιχμής πού σχετίζονται με το περιβάλλον και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ένα νέο σύμπαν σχετικών δραστηριοτήτων και τεχνολογιών έχει αρχίσει ήδη να ξετυλίγεται διεθνώς και αναμένεται να λάβει συν τω χρόνω διαστάσεις νέας βιομηχανικής επανάστασης, με ανυπολόγιστες δυνατότητες για ανάπτυξη και απασχόληση. Η Ελλάδα διαθέτει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις (φυσικούς πόρους, ανθρώπινο δυναμικό) ώστε να προλάβει το νέο κύμα πριν οι ήδη πρωτοπόροι αποκτήσουν ακαταμάχητο πλεονέκτημα. ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΡΑΙΝΟ ΠΡΕΠΕΙ ΚΑΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΤΟ ΠΡΟΛΑΒΟΥΜΕ - ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟ ΝΑ ΧΑΘΕΙ.

9. Μία άλλη ενότητα σχετίζεται με το κράτος και την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών. Σύγχρονα και βελτωμένης ποιότητας δημόσια αγαθά και υπηρεσίες είναι απαραίτητα σε μία κοινωνία: Για την προστασία (στρατός, δικαιοσύνη, αστυνομία) και ρύθμισή της (διοίκηση); για την παροχή των κοινωνικών αγαθών (παιδεία, υγεία) και την προστασία του «συλλογικού» (περιβάλλον, πολιτισμός); τέλος, για την εθνική και περιφερειακή ανάπτυξη (παιδεία, έργα υποδομής). Όμως, ο κρατικός τομέας στην Ελλάδα είναι υπερτροφικός, με μεγάλες πιθανές επιπτώσεις στο κόστος (λόγω μεγάλων φόρων και ζήτησης), τον πληθωρισμό και τα εξωτερικά ελλείμματα. Εδώ το στοίχημα είναι η ποιοτική αναβάθμιση με ταυτόχρονη μείωση του κράτους. Ο δημόσιος τομέας αναβαθμίζεται με αξιοκρατική επιλογή προσωπικού, διαρκή αξιολόγηση και διά βίου επιμόρφωση. Παράλληλα με την άνοδο της παραγωγικότητας ανεβαίνουν και οι αποδοχές. Οι ανώτερες θέσεις της δημοσιοϋπαλληλικής ιεραρχίας καταλαμβάνονται με λογική βιογραφικού. Κίνητρα για φοίτηση/μετεκπαίδευση στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Οι διευθυντές/ντριες μετακινούνται από υπουργείο σε υπουργείο. Παράλληλα εξετάζεται και το ενδεχόμενο της διευκόλυνσης της μεταπήδησης στελεχών από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα και τανάπαλιν, για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Καταργούνται οι θέσεις γενικών γραμματέων και στην θέση τους διορίζονται βοηθοί υφυπουργοί εκ των ένδον της υπηρεσίας, πάλι με αυστηρή λογική βιογραφικού. Εξορθολογικοποιούνται οι δαπάνες με ΔΡΑΣΤΙΚΟ περιορισμό της σπατάλης (κατάργηση ειδικών δαπανών, κά). Η ίδια λογική ισχύει και στην επιλογή των διοικήσεων στις επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ανάλογα ισχύουν και στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οι οποίοι εξορθολογικοποιούνται, εξυγιαίνονται και αποκτούν δεσμευτικό προϋπολογισμό. Οι Περιφέρειες μειώνονται σε αριθμό (σε 7-8) και αναβαθμίζονται σε αποκεντρωμένα, στρατηγικά κέντρα δημοσίων υπηρεσιών και περιφερειακής ανάπτυξης. Διοικούνται από τον εκλεγμένο περφερειάρχη, ο οποίος έχει βαθμό υπουργού και παρακάθεται σε διευρυμένα υπουργικά συμβούλια, τον δ/ντή διοικητικού ο οποίος είναι ανώτατος δημόσιος υπάλληλος αποσπασμένος από την κεντρική διοίκηση, και έναν ανώτατο δικαστικό ως γενικό επιθεωρητή. Οι νομαρχίες επανιδρύονται ως τα κατά τόπους παραρτήματα της περιφέρειας, έτσι ώστε η διοίκηση να βρίσκεται κοντά στον πολίτη. Στο πλαίσιο όμως του εξορθολογισμού της δημόσιας διοίκησης, καταργείται ο νομός ως αυτόνομος βαθμός διοίκησης (δηλαδή οι νομάρχες εκλέγονται σε επίπεδο περιφέρειας με συνολικά ψηφοδέλτια; καταργούνται τα νομαρχιακά συμβούλια). Ιδρύονται Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ) σε όλους τους δήμους (ή και πλείονα του ενός σε μεγάλους πληθυσμιακά/γεωγραφικά δήμους) τα οποία διεκπεραιώνουν όλη την επαφή με τον πολίτη. Έτσι, ο πολίτης εξυπηρετείται καλύτερα αλλά και έχει λιγότερες ευκαιρίες για αθέμιτη συναλλαγή με την διοίκηση. Γενικεύεται η χρήση του Διαδικτύου προς όφελος της εξυπηρέτησης του πολίτη. Η παροχή έργων υποδομής εκσυγχρονίζεται και εντείνεται, ιδίως των φιλικών προς το περιβάλλον (σιδηρόδρομος), προς όφελος της ανάπτυξης και γεωγραφικής συνοχής.

10. Στο μέτρο του δυνατού, λαμβάνονται μέτρα για την επίλυση του ασφαλιστικού, έτσι ώστε αυτό να επιβαρύνει κατά το δυνατόν λιγότερο τις ιδιωτικές επιχειρήσεις (παίρνοντας ασφαλώς υπ’ όψη και τα συμφέροντα των εργαζομένων και ασφαλισμένων) και να αποτελεί μικρότερη πηγή αβεβαιότητας. Σε βάθος χρόνου, λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα για την ενίσχυση της γεννητικότητας στην Ελλάδα – θέμα το οποίο αναδεικνύεται σε εθνικής σημασίας.

11. Αλλά και η γενικότερη αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και ευρύτερη ποιότητα των θεσμών όπως η Δικαιοσύνη είναι πολύ σημαντική γιατί μπορεί να (εκ)τρέψει τους πολίτες προς ή από δραστηριότητες παραγωγικές προς ή από δραστηριότητες αναδιανεμητικού χαρακτήρα (θεμιτές ή αθέμιτες). Η πάταξη της διαφθοράς αναδεικνύεται σε μείζονα προτεραιότητα. Προς αυτό τον σκοπό αναβαθμίζεται και η αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης, η οποία χωλαίνει σημαντικά ως προς τον χρόνο περαίωσης των υποθέσεων: Πολλές υποθέσεις χρειάζονται ως και δεκαετία για να τελεσιδικήσουν, και αυτό σημαίνει ακύρωση της δικαιοσύνης στην πράξη. Η νομοθεσία απλοποιείται και κωδικοποιείται, οι διαδικασίες εξορθολογικοποιούνται, ο χρόνος συντομεύεται. Θεσπίζονται διαδικασίες εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών. Αυτά παράλληλα με την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης, της θωράκισής της από έξωθεν παρεμβάσεις, αλλά και της κάθαρσης όπου διαπιστώνονται κρούσματα διαφθοράς.

12. Τελευταία ενότητα είναι άνοδος του επιπέδου των υπηρεσιών του ιδιωτικού τομέα. Εδώ, και στα πλαίσια ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου, όπου όλοι οι κοινωνικοί εταίροι καλούνται να αναλάβουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, ο ιδιωτικός τομέας καλείται να συμβάλει στην κοινή προσπάθεια με ενίσχυση της ποιότητας των προϊόντων και υπηρεσιών του, και με βελτίωση και εξυγίανση των ακολουθουμένων πρακτικών. Ενισχύεται ο ανταγωνισμός και καταπολεμώνται τα κρούσματα κερδοσκοπίας, αθέμιτης συνεννόησης (καρτέλ) και εκμετάλλευσης μονοπωλιακής θέσης. Ασφαλώς καταπολεμάται η αθέμιτη συναλλαγή και διαπλοκή με το δημόσιο. Εδώ αναδεικνύεται ο ρόλος των ελεγκτικών υπηρεσιών του κράτους, των Ανεξαρτήτων Αρχών που στηρίζονται πολιτικά και υλικά, των επαγγελματικών συλλόγων του ίδιου του ιδιωτικού τομέα, αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας μέσω μηχανισμών αυτοπροστασίας της (καταναλωτικών οργανώσεων, κά.). Οι επαγγελματικές οργανώσεις (ΣΕΒ, εμπορικοί σύλλογοι), σε συνεργασία με αρμόδιους κρατικούς φορείς και εκπροσώπους των εργαζομένων, καλούνται να θεσπίσουν δεσμευτικούς κώδικες δεοντολογίας βασισμένους σε σύγχρονες αρχές εταιρικής διοίκησης και ευθύνης σε θέματα προστασίας καταναλωτών και περιβάλλοντος, υγείας και ασφαλείας. Ενισχύεται ο ρόλος του Διαδικτύου στην διαφάνεια και τον έλεγχο των τιμών (π.χ., τα σουπερμάρκετ εμφανίζουν κάθε μέρα τις τιμές των 100 βασικότερων ειδών στις ιστοσελίδες τους, εισιτήρια της ακτοπλοϊ΄ας διατίθενται ηλεκτρονικά, κλπ). Παράλληλα λαμβάνονται στοχευμένα μέτρα για την ανακούφιση των ασθενεστέρων τάξεων που πλήττονται από την ακρίβεια.

13. Εδώ πρέπει να αναφερθεί και η εμπέδωση της λογικής ότι η «αρπαχτή» δεν συμφέρει κανέναν μακροπρόθεσμα. Το παιχνίδι στην διεθνοποιημένη αγορά είναι συνολικά συνεργατικό (η δική σου επιτυχία θα έχει θετική αντανάκλαση και σε μένα), και παίζεται σε βάθος χρόνου (η ποιότητα υπηρεσιών που θα προσφέρω θα έχει τις ανάλογες επιπτώσεις στη ζήτηση – τώρα ή στο μέλλον). Για την μακροπρόθεσμη πρόοδο και ευημερία, η συστηματική προσπάθεια ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ είναι αναγκαίος, αλλά και ικανός, όρος.

14. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: Το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας αποκτά πιό επείγοντα χαρακτήρα όταν μεταφερόμαστε από την εθνική ή περιφερειακή κλίμακα στο παγκόσμιο χωριό. Ο λόγος είναι ότι τότε η ανταγωνιστικότητα αποκτά σχετικό χαρακτήρα (συγκρίνεται με την ανταγωνιστικότητα όλων των άλλων). Σε αυτό το περιβάλλον, οι επιπτώσεις της χαμηλής ανταγωνιστικότητας γίνονται επιπλέον οδυνηρές. Πλην όμως, η παγκόσμια οικονομία προσφέρει και τεράστιες δυνατότητες για ανάπτυξη που δεν θα εδικαιολογείτο απο το μικρό μέγεθος της Ελλάδας, λόγω οικονομιών κλίμακας. Προσφέρει επίσης τεράστιες δυνατότητες εκπαίδευσης, τεχνολογικών και πολιτιστικών ανταλλαγών. Τέλος, και για διάφορους λόγους, η ανάπτυξη των άλλων συμπαρασύρει και εμάς. Στην χώρα του Οδυσσέα, που πολλών ανθρώπων είδεν άστεα και νόον έγνω` στην χώρα/κοιτίδα μιάς μεγάλης διασποράς στα πέρατα της γης και σημαντικής πηγής μεταναστευτικού συναλλάγματος που στήριξε μεταπολεμικά την ανόρθωση της χώρας` στην χώρα που οικοδομήθηκε, αλλά και συνεχίζει εν πολλοίς να βασίζεται πάνω στο ναυτιλιακό και τουριστικό συνάλλαγμα` στην χώρα που (φιλοδοξεί να) αποτελεί σταυροδρόμι μεταξύ ανατολής και δύσης και ζωηρό περιφερειακό οικονομικό κέντρο, η παγκοσμιοποίηση διαρκώς ανοίγει νέους ορίζοντες.

15. Η παγκοσμιοποίηση συνιστά μιά μεγάλη πρόκληση αλλά και μία τεράστια ευκαιρία` ο βαθμός κατά τον οποίο θα πραγματωθεί ως ευκαιρία και όχι ως απειλή θα εξαρτηθεί ευθέως από το κατά πόσο θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στην πρόκληση της ανταγωνιστικότητας που περιγράφηκε πιό πάνω. Όλοι μας: συνολικά η κοινωνία και ειδικότερα η ηγεσία (κυβερνήσεις) της. Το παιχνίδι είναι συνεργατικό και αφορά όλους μας. Η Ελλάδα διαθέτει τις ικανότητες και τον δυναμισμό ώστε να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον.