ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

(και την εισαγωγή της διδασκαλίας της αρχαίας γραμματείας από μετάφραση)

Το σχολείο βρίσκεται αγκυλωμένο στην λογική της εκμάθησης των αρχαίων. Εδώ ο γράφων οφείλει να δηλώσει την πλήρη αντίθεσή του στην πρακτική αυτή. Ας μου επιτραπεί να αρχίσω από την προσωπική μου εμπειρία. Υπήρξα μαθητής πού έμαθα αρκετά καλά, απόλαυσα τα αρχαία, και θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που διδάχτηκα τέτοια ύλη στο σχολείο. Η ένστασή μου πηγάζει από διαφορετικά σημεία, όμως. Το κόστος σε ώρες διδασκαλίας και κόπο υπήρξε μεγάλο – μάθημα αρχαίων σχεδόν κάθε μέρα επί έξι χρόνια. Και ποιό το όφελος; Μπορεί να έμαθα σε κάποιο βαθμό την γλώσσα, αλλά δεν διδάχθηκα ούτε ένα (αριθμός: ΕΝΑ) ολοκληρωμένο κείμενο της αρχαίας γραμματείας στο πρωτότυπο. Για να υπάρξει μία σύγκριση, η ικανοποίηση από την (κάποια) γνώση της γλώσσας δεν συγκρίνεται με την αγαλλίαση από την γνωριμία με τα ίδια τα κείμενα (μάλλον, κάποια από αυτά) από μετάφραση (που απέκτησα με ίδια πρωτοβουλία, και σε μεγαλύτερη ηλικία ομολογουμένως). Όχι μόνον αυτό, αλλά ο κόπος της εκμάθησης της γλώσσας σίγουρα εκτόπισε άλλη διδασκαλία όπως αρχαία γραμματεία σε μετάφραση, διεθνή και ελληνική μοντέρνα λογοτεχνία, κλπ. Αφήστε δε που η μεγάλη πλειοψηφία της τάξης σιχαινόταν το μάθημα. Νομίζω πως πρέπει να είναι μία βασική αρχή της σύγχρονης παιδαγωγικής ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα ουσιαστικό όταν το αντικείμενο δεν σε εμπνέει. Μπορεί βέβαια να θέλαμε να είμαστε όλοι Μαρξ, που είχε διαβάσει όλη την αρχαία γραμματεία (και πολλών άλλων γλωσσών) στο πρωτότυπο, όμως πρέπει κάποια στιγμή να αποδεχθούμε το εφικτό και ρεαλιστικό. Τέλος, η διδασκαλία των αρχαίων και (απαραίτητα) των νέων ελληνικών ταυτόχρονα δημιουργεί σύγχυση. Η δική μου γενιά (σημερινοί σαρανταπεντάρηδες) δεν διδάχθηκε συστηματικά τα νέα (αυτό βέβαια δεν οφείλεται μόνο στα αρχαία, ήταν και προϊόν της μετάβασης από την καθαρεύουσα στην δημοτική κατά την δεκαετία του ’70) και αυτό πιστεύω είναι από τους σημαντικούς παράγοντες της παρατηρούμενης αγλωσσίας από την γενιά μου και κάτω. Δεν ξέρω αν έχει κάτι αλλάξει από τότε, αλλά όλα αυτά συνηγορούν στην κατάργηση της διδασκαλίας της αρχαίας ελληνικής. (Από την διδακτική μου εμπειρία πάντως υποπτεύομαι πως αν έχει κάτι αλλάξει είναι προς το χειρότερο, δηλαδή οι αντοχές της μαθητιώσας νεολαίας στην θεωρητική διδασκαλία μάλλον μειώνονται από γενιά σε γενιά.)

Η πρόταση που γίνεται εδώ είναι η κατάργηση του μαθήματος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ως μαθήματος κορμού. Η γλώσσα (ή γλωσσική μορφή) αυτή διδάσκεται μόνο ως μάθημα επιλογής. Οι αποδεσμευόμενες ώρες διδακτικού έργου διοχετεύονται τριπλά: Πρώτον, στην ενίσχυση της εκμάθησης της νέας ελληνικής. Δεύτερον, στην διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραμματείας από μετάφραση. Η διδασκαλία αυτή γίνεται σε πλάτος και κριτικό βάθος, έτσι ώστε να γίνουν αντιληπτά τα υπέροχα μηνύματα που εκπέμπουν τα κείμενα αυτά. Τέλος, και επειδή βέβαια το ανθρώπινο πνεύμα δεν σταμάτησε την πορεία του με το τέλος του αρχαίου ελληνικού κόσμου, εισάγονται μαθήματα παγκόσμιας λογοτεχνίας (Σαίξπηρ, Γκαίτε, κλπ), όπως βέβαια και μοντέρνας ελληνικής λογοτεχνίας.

Η πρόταση που γίνεται εδώ είναι ασφαλώς ρηξικέλευθη, ερχόμενη σε πλήρη αντίθεση με πρακτικές και νοοτροπίες βαθιά ριζωμένες στην ελληνική κοινωνία. Αλλά ήδη μία αλλαγή στον τρόπο σκέψης διαφαίνεται με την επανεξέταση της διδασκαλίας των θρησκευτικών στα σχολεία. Αρχή επίσης πολύ καλή έχει γίνει με την μετάφραση της Θείας Λειτουργίας από την Εκκλησία (τουλάχιστον του Ευαγγελίου και των Επιστολών). Βεβαίως η αλλαγή συνεπάγεται και κόστος, με την απαιτούμενη μετεκπαίδευση του διδακτικού προσωπικού. Όμως η πρόταση αυτή βασίζεται σε κοινή λογική και (καλώς εννοούμενη) ανάλυση κόστους-οφέλους: Οι δυνατότητες της νεολαίας στην εκπαίδευση είναι λίγο-πολύ δεδομένες, από εκεί και πέρα το ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα χρησιμοποιηθεί το υπάρχον δυναμικό με τον καλύτερο τρόπο. Με βάση τα παραπάνω, πιστεύεται πως η πρόταση που διατυπώνεται εδώ προετοιμάζει κατά τον καλύτερο τρόπο την ελληνική νεολαία να έλθει σε επαφή με τα μηνύματα της αρχαίας ελληνικής και παγκόσμιας γραμματείας, και να αποκτήσει σύγχρονη, κριτική και πολυ-πολιτισμική παιδεία.