ΤΡΟΧΑΙΑ ΑΤΥΧΗΜΑΤΑ

Φανταστείτε το εξής, τελείως υποθετικό, σενάριο. Εχθροπραξίες ξεσπούν στα σύνορα της χώρας με άγνωστη προς το παρόν ξένη δύναμη. Οι πληροφορίες αναφέρουν αρχικά για δύο ή τρεις νεκρούς. Η κοινή γνώμη αναστατώνεται. Τα πατριωτικά κηρύγματα δίνουν και παίρνουν εναντίον του ύπουλου και βάρβαρου εχθρού. Η κυβέρνηση και η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων συσκέπτονται πυρετωδώς για να αξιολογήσουν την κατάσταση. Λαμβάνουν μέτρα τα οποία όμως δείχνουν να μην έχουν αποτέλεσμα: Η κρίση κλιμακώνεται. Οι νεκροί (χτυπάω διαρκώς ξύλο) φθάνουν τους δέκα. Ο αναβρασμός της κοινής γνώμης μεγαλώνει. Η κυβέρνηση κατηγορείται πως αδρανεί και βρίσκεται σε δύσκολη πολιτικά θέση. Κηρύσσεται μερική επιστράτευση (νομίζω πως αυτό πράγματι θα γινόταν με δέκα νεκρούς). Εν τω μεταξύ, οι πληροφορίες αναφέρουν πως η κρίση κλιμακώνεται περαιτέρω, με τους νεκρούς να φτάνουν μέσα σε λίγους μήνες τους εκατό, χίλιους, με ανοδική τάση. Οι τραυματίες ανέρχονται σε περισσότερες χιλιάδες. Επικρατεί ατμόσφαιρα πανικού και πολεμικής εγρήγορσης. Γενική επιστράτευση. Η κοινή γνώμη βρίσκεται σε παραζάλη. Έκτακτα παραρτήματα εφημερίδων εκδίδονται το ένα μετά το άλλο, το Χρηματιστήριο βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Η κυβέρνηση πέφτει, η νέα που την διαδέχεται δεν έχει όμως καλύτερη τύχη, καθώς παραιτείται σε μία βδομάδα.

Ώσπου τελικά αποκαλύπτεται η φύση της απειλής. Γίνεται σαφές πως δεν υπάρχει εξωτερικός εχθρός, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές οφείλονται στα τροχαία ατυχήματα. Α, ώστε αυτό ήταν; Τότε εντάξει! Δεν υπάρχει βάρβαρος επιβουλέας, δεν κινδυνεύουν τα ιερά και όσια της φυλής, ο αναβρασμός και τα κηρύγματα παύουν. Η ζωή επιστρέφει στον κανονικό της ρυθμό. Κανονικό είπατε; Οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές συνεχίζονται και ανέρχονται σε εκατοντάδες ή και χιλιάδες κάθε χρόνο. Αλλά η κυβέρνηση σταθεροποιείται, το Χρηματιστήριο ανακάμπτει, η επιστράτευση ανακαλείται. Φυσικά, κάποια μέτρα λαμβάνονται και για την αντιμετώπιση των τροχαίων, τα οποία όμως αποδεικνύονται οικτρά ατελέσφορα, και σιγά-σιγά ατονούν μέσα στην γενική αδιαφορία. Τα τροχαία ατυχήματα και οι απώλειές τους πνίγονται ως είδηση μέσα σε αυτό που αποκαλείται «τετριμμένο και αδιάφορο κακό νέο» (στα Αγγλικά: banality of evil). (Ο όρος, αν δεν απατώμαι, χρησιμοποιήθηκε από την Αμερικανίδα δημοσιογράφο και διανοούμενη Χάνα Άρεντ για να περιγράψει την αδιαφορία απέναντι στις συνεχείς αποκαλύψεις για τις διαστάσεις του Ολοκαυτώματος.)

Αρκετά όμως. Αγαπητέ αναγνώστη/στρια, ήδη θα το κατάλαβες αυτή η μεταφορά τι σημαίνει (για να παραφράσουμε τον ποιητή). Οποιαδήποτε, έστω και μικρή, ανθρώπινη απώλεια οφειλόμενη σε εξωτερική αιτία θα ήταν ικανή να προκαλέσει εθνικό συναγερμό, όμως τα πολύ πολλαπλάσια σε έκταση (και επαναλαμβανόμενα σε ετήσια βάση) τροχαία ατυχήματα συναντούν γενική αδιαφορία. Όταν συμβεί κάποιο πολύνεκρο δυστύχημα, όπως με πούλμαν, κλπ, τότε η κοινή γνώμη ταράζεται και αγανακτεί με τους υπαίτιους. Η προσοχή όμως αυτή της κοινής γνώμης χαρακτηρίζεται, εκτός από την φυσική συμπάθεια, από υπερβολική συναισθηματική φόρτιση που δεν βοηθάει στην εξαγωγή νηφάλιων συμπερασμάτων, χρήσιμων στην μακροχρόνια αντιμετώπιση του φαινομένου. Συνήθως το ενδιαφέρον ατονεί μετά από λίγες μέρες, και το δυστύχημα ξεχνιέται. Δεν ξεχνιέται βέβαια από τους συγγενείς και οικείους των θυμάτων, οι οποίοι ζουν την τραγωδία και την δυστυχία τους.

Δεν γνωρίζω λεπτομερή στοιχεία για τα τροχαία στην Ελλάδα, αλλά και τι σημασία θα είχαν οι ακριβείς αριθμοί; Σημασία έχει ότι οι νεκροί είναι εκατοντάδες ή και χιλιάδες κάθε χρόνο, οι τραυματίες πολλαπλάσιοι, κάθε μεγάλη έξοδος από τις πόλεις (Πάσχα, Χριστούγεννα) συνοδεύεται από εκατόμβη (ή σίγουρα πενηντόμβη) θυμάτων στην άσφαλτο. Θλιβερή υπόμνηση είναι τα αναρίθμητα εικονοστάσια ένθεν και ένθεν των δρόμων ανά την επικράτεια. Σχετικά με το μέγεθος της χώρας, η συχνότητα των τροχαίων είναι τέτοια που σίγουρα δίνει μακάβριες πρωτιές στην Ελλάδα ανάμεσα στις αναπτυγμένες χώρες, και την κατατάσσει σε επίλεκτη θέση ανάμεσα σε μάλλον τριτοκοσμικές χώρες όπως Τουρκία, Νιγηρία και Μπανγκλαντές. Πέρα από τον βαρύ φόρο σε ανθρώπινο πόνο, υπάρχουν και άλλες πολύ σοβαρές διαστάσεις του προβλήματος, όπως είναι το οικονομικό κόστος (κόστος από την απώλεια ανθρώπινων πόρων και μάλιστα αυτών που βρίσκονται στην νεότητα και την παραγωγική ακμή τους, που αφήνουν πίσω τους οικογένειες, κόστος νοσηλείας και αποκατάστασης, κλπ), αλλά και το δημογραφικό κόστος από την απώλεια νέων ως επί το πλείστον ανθρώπων σε μία μικρή και δημογραφικά αδύνατη χώρα όπως η Ελλάδα.

Οι αιτίες του φαινομένου είναι πολλές και πολύπλοκες, αλλά δεν είναι του παρόντος η πλήρης ανάλυσή τους. Ασφαλώς παίζει σημαντικό ρόλο η κραυγαλέα έλλειψη σε σύγχρονου τύπου οδική υποδομή. Αλλά αυτό είναι ένα δεδομένο που αλλάζει αργά, και που εν τέλει πρέπει να ληφθεί υπ’ όψη ως δεδομένο. Άλλωστε, δρόμους όλων των τύπων έχουν όλες οι χώρες – ακόμα και οι πιο ανεπτυγμένες έχουν κακούς δρόμους, χωρίς όμως να έχουν τόσα (αναλογικά) ατυχήματα. Επομένως, από την σκοπιά που μας ενδιαφέρει, η έλλειψη καλών δρόμων δεν είναι το βασικό στοιχείο: Το πρόβλημα δεν είναι οι κακοί δρόμοι, είναι οι κακοί οδηγοί. Ασφαλώς και πρέπει η οδική υποδομή να συμπληρωθεί τάχιστα. Αλλά το ζητούμενο είναι η αλλαγή του κυρίως ενόχου για το φαινόμενο, δηλαδή της συμπεριφοράς των οδηγών. Η πρόοδος στον τομέα αυτό θα μειώσει (ελπίζεται) τα ατυχήματα τόσο έως ότου βελτιωθεί η υποδομή αλλά βεβαίως και μετά, εφ’ όσον θα υπάρχουν πάντα κακοί δρόμοι.

Η καταπολέμηση του φαινομένου με κινητοποίηση της κοινωνίας σε βάθος και μέσα από κινηματικού τύπου λογική (όπως περιγράφονται σε άλλη καταχώρηση σε αυτή την ιστοσελίδα) είναι από τις προτεραιότητες στην εκσυγχρονιστική πορεία της χώρας. Το ΠΑΣΟΚ οφείλει να αναγάγει το θέμα σε κορυφαίο πολιτικό και προγραμματικό ζήτημα. Όντας στην εξουσία, το ΠΑΣΟΚ εργάζεται συστηματικά στο θέμα αυτό πάνω σε δύο άξονες πολιτικής: Αφ’ ενός με ένταση και συστηματοποίηση των επί μέρους μέτρων, αφ’ ετέρου με συστηματική διαφωτιστική εκστρατεία με στόχο την αλλαγή κατεστημένων νοοτροπιών και πρακτικών. Ιδρύεται υφυπουργείο οδικής ασφάλειας. Η αστυνόμευση εντείνεται και κυρίως γίνεται συστηματικότερη (δεν έχει σημασία να πάρεις ένα μεγάλο πρόστιμο στην χάση και στη φέξη, σημασία έχει να παίρνεις ένα αρκετά τσουχτερό πρόστιμο ΚΑΘΕ ΦΟΡΑ που κάνεις παράβαση. Έτσι, και οι πιέσεις για σβήσιμο ποινών θα μειωθούν). Επίσης, αντιμετωπίζεται ακριβώς αυτό το ζήτημα, οι πιέσεις για διαγραφή ποινών, με την ψηφιακή ένταξή τους σε βάση δεδομένων, η πρόσβαση στην οποία ρυθμίζεται από τον κανονισμό. Εγκαθίστανται συνεχώς νέες κάμερες για το έλεγχο της κυκλοφορίας και των εντοπισμό των παραβατών. Δημιουργείται τηλεφωνική γραμμή όπου καταγγέλλονται περιστατικά επικίνδυνης οδήγησης. Ασφαλώς, δεν πέφτουν ποινές από μία (ενδεχομένως) κακόβουλη καταγγελία, όμως λαμβάνονται μέτρα όταν υπάρχει πληθώρα καταγγελιών για έναν οδηγό ή αυτοκίνητο. Εδώ βέβαια θα υπάρξουν αντιδράσεις προερχόμενες από πάγιες νοοτροπίες της Ελληνικής κοινωνίας (αποφυγή «καρφώματος», κλπ), όμως η ενημερωτική εκστρατεία (βλ. παρακάτω) αποσκοπεί στο να πείσει την κοινωνία ότι η επικίνδυνη οδήγηση είναι αντικοινωνική συμπεριφορά, και ότι η καταγγελία είναι σε αυτή την περίπτωση νόμιμη και θεμιτή αυτοάμυνα.

Εντείνεται και συστηματοποιείται η ενημερωτική εκστρατεία. Εδώ, ο στόχος είναι ο διαφωτισμός της κοινής γνώμης, ότι, κακά τα ψέματα, ο εχθρός είναι εντός των τειχών, είμαστε δηλαδή εμείς οι ίδιοι. Η αντιμετώπιση των τροχαίων είναι εν τέλει υπόθεση που αφορά όλους μας, και που θα κερδηθεί από όλους μας. Κανείς δεν είναι ούτε αλώβητος ούτε αμέτοχος ευθυνών – όλοι μετέχουμε σε πρακτικές (από μικρο- μέχρι μεγαλο-παραβάσεις) και νοοτροπίες που μπορούν να βελτιωθούν προς όφελος του συνόλου (π.χ., όλοι κάνουμε μικρές ή και μεγάλες παραβάσεις. Προέχει η ευγένεια και συνεργασία στο δρόμο. Αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως επίδειξη, ανταγωνισμός ή επιθετικότητα δεν έχουν θέση στον δρόμο (όπως ούτε και αλλού). Ο δρόμος είναι για να κάνουμε την δουλειά μας και για να γυρίζουμε σώοι το βράδυ στο σπίτι μας, δεν είναι πεδίο επίδειξης για επίδοξους ραλίστες ξ’ διαλογής. (Όποιος έχει τέτοιες ικανότητες μπορεί πολύ ωραία να τις εκδηλώνει συμμετέχοντας σε αγώνες.) Προωθείται η λογική και αξία της ήπιας οδήγησης (που φθείρει λιγότερο τα αυτοκίνητα, και τους οδηγούς, καταναλώνει λιγότερη ενέργεια και παράγει λιγότερο θόρυβο), αλλά και της ενεργητικής οδήγησης όσον αφορά την τήρηση των σημάτων και των κανονισμών. Απαιτείται αυτοπειθαρχία, αλλά και πειθαρχία στους κανονισμούς και τα σήματα, τα οποία είναι θεσπισμένα από την ίδια την κοινωνία, προς όφελος και προστασία της ίδιας. Οι Έλληνες καλούμαστε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα του Σωκράτη, που ένοιωθε βαθιά περήφανος για την χώρα του και τους νόμους της. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι καλούμαστε να πεθάνουμε για την εφαρμογή των νόμων (τόσος πατριωτισμός είναι μάλλον αδιανόητος). Σημαίνει όμως ότι είμαστε περήφανοι και ακολουθούμε τους νόμους και κανονισμούς που εμείς οι ίδιοι, ελεύθεροι πολίτες όντες και όχι κάτω από ξένο ζυγό, θεσπίσαμε, προς δικό μας όφελος και μόνον. Παράλληλα, αρχίζει δουλειά με κυκλοφοριακή αγωγή από πολύ μικρή ηλικία στο σχολείο, η οποία αποσκοπεί στο να διδάξει τους αυριανούς πολίτες τις αρετές που αναφέρθηκαν παραπάνω – πάνω απ’ όλα, την περηφάνια του ελεύθερου πολίτη που σέβεται και μοχθεί να βελτιώσει την ίδια του/της την κοινωνία.

Στοιχειώδης σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή, σοβαροί οικονομικοί και άλλοι λόγοι, αλλά και εθνική περηφάνια και απλή λογική, όλα συνηγορούν, ΦΩΝΑΖΟΥΝ, για να αντιμετωπιστεί επί τέλους η μάστιγα των τροχαίων ατυχημάτων στην χώρα μας. Το ΠΑΣΟΚ αναδεικνύει τα τροχαία ατυχήματα σε εθνικό και πολιτικό ζήτημα πρώτης γραμμής – τους αποδίδει δηλαδή την πραγματική τους διάσταση. Όντας στην εξουσία, εργάζεται συστηματικά και σε βάθος χρόνου για την επίλυση του προβλήματος.